Naram Sercun, në një artikull të publikuar në blogun e tij personal, paraqet një rrëfim të gjerë mbi zhvillimet politike në Siri, strategjitë e fuqive ndërkombëtare në rajon, marrëveshjet e paqes, konfliktet rajonale dhe ndikimet e tyre fetare-politike, duke trajtuar procesin e marrëveshjes së paqes përmes marrëdhënieve Siri-Izrael, lojërat e fuqisë që qëndrojnë pas saj dhe pasojat që vijnë prej tyre. Duke tërhequr vëmendjen te kompromiset politike dhe ideologjike që fshihen pas marrëveshjeve të bëra në përputhje me interesat e SHBA-Izraelit dhe atyre në rajon, Musa thekson se këto marrëveshje shkaktojnë braktisjen e vlerave fetare dhe njerëzore duke injoruar vlerat e shenjta dhe rezistencën politike të botës islame. Sipas Musa-n, SHBA-Izrael po e riformësojnë rajonin në përputhje me interesat e tyre; ndërsa disa udhëheqës dhe grupe muslimane bëhen mjete në këtë proces.

Trump njoftoi se ishte nënshkruar një marrëveshje paqeje midis Sirisë dhe Izraelit, se Lartësitë e Golanit zyrtarisht ishin shitur dhe se Xhamia Al-Aksa ishte braktisur… Fundi i historisë ka ardhur… E di që mund të mos më dëgjoni çfarë thashë. Ndoshta nuk do të jeni në gjendje t’i lexoni këto rreshta për shkak të zjarreve festive dhe të shtënave shurdhuese. Madje edhe Facebook-u do të mbushet me plumba sepse të marrët po kërcejnë pas kësaj marrëveshjeje të paguar nga mishi, gjaku dhe zemra e Sirisë.

Ata që e lavdërojnë Allahun në mëngjes e në mbrëmje dhe i bëjnë sexhde Atij, tani janë mirënjohës për këtë bekim që Trump u ka dhuruar atyre, dhe as nuk u intereson se çfarë themi ne, sepse muslimanët tani janë bërë shërbëtorë të kënaqur të Trumpit.

Trump u dha Jolanin si fe atyre që përkulen në sexhde mëngjes e mbrëmje. Ai e përmbushi ‘dhuratën’ e tij mbi ta.

Askush nuk e priste që Trump të ndërmerrte këtë hap bujar ndaj Jolanit sepse nuk ishte i detyruar ta bënte. Sidoqoftë, ai do të merrte atë që donte nga arabët pa asnjë kompromis. Por deklarata e Trump thotë qartë: Siria e Jolanit ka rënë dakord të nënshkruajë një marrëveshje paqeje me Izraelin dhe është tërhequr nga konflikti arabo-sionist. Sot, Lartësitë e Golanit ose janë shitur ose janë dhënë me qira për 99 vjet me një kontratë zyrtare. Regjimi i Jolanit do t'ia transferojë pjesët më të larta të malit Jabal al-Sheikh shtetit të Izraelit.

Sipas deklaratës së Trump, regjimi Jolani do ta lërë Sirinë jugore nën kontrollin izraelit si një zonë të çmilitarizuar, dhe burimet ujore dhe të pasurisë së rajonit mund të ndërhyhen vetëm me lejen e Izraelit. Ngjashëm me Sinain, në Sirinë jugore, lëvizjet ushtarake do t’i njoftohen Izraelit paraprakisht dhe asnjë armë nuk do të kalojë në jug të kufirit të Damaskut pa dijeninë e Izraelit.

Qeveria siriane do të marrë përsipër të shtypë çdo veprim armiqësor kundër Izraelit. Ashtu siç bëri Abbasi, forcat e sigurisë siriane do të parandalojnë çdo aktivitet që përfshin rezistencë ose armiqësi ndaj Izraelit. Autoritetet siriane nuk do të lejojnë asnjë mendim politik ose agresiv në lidhje me Shtetin e Izraelit. Në provincat jugore, do të ketë një strukturë administrative të lidhur zyrtarisht me Damaskun, por marrëdhëniet ekonomike dhe tregtare do të mbahen me Izraelin.

Jolani dhe ekipi i tij ranë dakord që nuk do të kishte ndërhyrje në rajonin lindor dhe se rajoni do të qeverisej nga Forcat Demokratike Siriane (SDF). Ky rajon do të jetë administrativisht i varur nga Damasku, por do të ruajë pavarësinë e tij de facto.

Një pikë tjetër që vlen të përmendet është se, pak para kësaj deklarate, PKK-ja në Turqi njoftoi se do të shpërbëhej dhe do të dorëzonte armët. Kjo nënkupton faktin se Trump ia ka dorëzuar zyrtarisht çështjen kurde SDF-së.

Armët e PKK-së do të transportohen nga Turqia në Siri dhe çështja kurde do të hiqet nga kufijtë e Turqisë dhe do të eksportohet në Siri.

Nuk ka rëndësi nëse PKK-ja i dorëzon armët në Turqi, sepse duke zhvendosur kuadrot dhe anëtarët e saj në Siri, ajo do të vazhdojë të ndërtojë "Rojavën" atje. Ky do të jetë një proces që do të kryhet tërësisht me shpenzimet e Sirisë.

Qeveria amerikane arriti një marrëveshje me Erdoganin që Siria veriore, veçanërisht rajoni i Alepos, do të transferohej nën kontrollin turk. Turqia do të ketë kontroll të plotë deri në kufirin me Homsin.

Statusi i bregdetit sirian është ende i pasigurt midis Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë. Turqia propozon që qeveria Colani t’i japë SHBA-së investime në naftë dhe gaz, si dhe baza ushtarake, ndërsa në këmbim, Rusisë dhe Turqisë t’u jepen aksione të kufizuara. Turqia dëshiron që bregdeti të mos jetë aq i pavarur sa Siria jugore ose rajoni kurd, sepse mund të bëhet një bazë kritike për rikthimin e Iranit. Për këtë arsye, duhet të mbahet nën kontroll. Qëllimi i masakrave në rajon ishte pikërisht ky: të kërcënohej komuniteti Alevit me atë që do t’u ndodhte atyre nëse do të formonin një aleancë me Iranin.

Pse pra Trump dhe Netanyahu i japin Jolanit një autoritet dhe liri veprimi kaq të gjerë? Arsyeja është e thjeshtë: Jolani do ta nënshkruajë marrëveshjen e paqes si përfaqësues i Islamit: si një sunit. Izraeli dëshiron të bëjë paqe me Islamin Sunit në mënyrë që Islami dhe përfaqësuesit e tij të heqin dorë nga shenjtëria e Jerusalemit dhe e xhamisë Al-Aksa. Marrëveshja e paqes që Jolani do të nënshkruajë do të thotë se Islami njeh identitetin hebre kolonialist të Izraelit dhe heq dorë fetarisht nga Jerusalemi dhe xhamia Al-Aksa. Kjo situatë u ofron Erdoganit dhe Arabisë Saudite mundësinë për t’u çliruar nga barra morale e shitjes së xhamisë Al-Aksa; sepse legjitimiteti fetar do të dalë nga xhihadistët. Këto struktura, të cilat fituan pushtet nëpërmjet pushtimit islamik, shihen se kanë të drejtën të bëjnë këto lëshime.

Në këtë pikë, e kuptojmë më mirë projektin e Amerikës për të islamizuar rajonin dhe mbështetjen e saj për Vëllazërinë Muslimane në Turqi, Siri, Egjipt dhe Tunizi. Qëllimi i Amerikës ishte të gjente një udhëheqës islamist sunit i cili do të siguronte legjitimitet fetar për shitjen e Jerusalemit dhe Al-Aksas. Pas dështimit të Morsit, këtë detyrë e mori përsipër Jolani.

Sapo sunitët në Siri të nënshkruajnë një marrëveshje paqeje me Izraelin, do të bëhet legjitime që edhe Arabia Saudite të nënshkruajë një marrëveshje paqeje dhe normalizimi, sepse regjimi sunit i HTS-së Umajad do të ketë deklaruar se xhihadi kundër pushtuesve ka mbaruar dhe paqja ka filluar.

Arsyeja më e rëndësishme për heqjen e sanksioneve ose njoftimin se ato do të hiqen është se Jolani pranoi të luftonte kundër Hezbollahut me qëllim eliminimin e fronteve të fundit që Izraeli dëshiron të mbyllë. Përveç kësaj, Jolani pranoi të luftonte përkrah SHBA-së kundër Hashd al-Shaabi me qëllim dëbimin e Iranit nga Iraku.

Pasi Hezbollahu dhe Hashd al-Shaabi të neutralizohen, Irani do t'i bashkohet kampit amerikan, qoftë nëpërmjet luftës ose paqes. Kjo situatë nënkupton përjashtimin e përhershëm të Kinës dhe Rusisë nga çdo konkurrencë në rajon.

Kjo është arsyeja pse Mohammed bin Salman duartrokiti me gëzim të madh kur dëgjoi lajmin se sanksionet ishin hequr; ai ishte aq i emocionuar sikur të kishte shënuar një gol. Sepse pengesat e fundit për paqen janë hequr dhe ai nuk do të turpërohet nga asnjë marrëveshje.

Arsyeja pse statusi i bregdetit është ende i paqartë është se amerikanët nuk kanë vendosur nëse rajoni bregdetar do të përfshihet në proces në një luftë të re të mundshme me Hezbollahun. Në këtë luftë që Jolani do të fillojë në koordinim me Izraelin, Hezbollahu mund të aktivizojë qelizat e tij të fjetura në bregdet.

Çmimi i paguar për heqjen e sanksioneve është përmbledhur si më poshtë:

- Nënshkrimi i një marrëveshjeje paqeje midis Sirisë dhe Izraelit,

- Hapja e ambasadës izraelite në Damask,

- Largimi nga çështja palestineze, ndryshimi i kurrikulave shkollore për të mësuar se kufijtë jugorë të Sirisë janë Izraeli dhe Jordania,

- Pranimi i Judaizimit të Jerusalemit dhe Xhamisë Al-Aksa,

- Njohja e Izraelit si shtet hebre dhe pranimi i transferimeve të popullsisë,

- Dhënia e Lartësive të Golanit Izraelit,

- Dorëzimi i malit Jebel al-Sheikh Izraelit,

- Siria Jugore kalon në administrim autonom,

- Siria Lindore vihet nën kontrollin kurd dhe Turqia eksporton çështjen kurde në Siri,

- Lënia e Aleppo-s Turqisë,

- Përqendrimi i xhihadistëve në Damask dhe Sirinë qendrore; duke eksportuar luftën nga këtu në Liban, Irak dhe Azi-Afrikë,

- Pjesëmarrja e xhihadistëve sirianë në luftën kundër Hezbollahut dhe organizimi i të gjithë luftëtarëve të huaj për të marrë pjesë në këtë luftë,

- Shndërrimi i bregdetit sirian në një qendër ndërkombëtare të menaxhuar bashkërisht nga disa vende,

- Dhënia e të gjitha burimeve nëntokësore të Sirisë kompanive nga SHBA-ja, Anglia, Franca, Gjermania dhe Izraeli.

I gjithë ky çmim… u pagua për një mjekër, një çallmë dhe një president sunit…

Ky është kuptimi i deklaratës së Trumpit. Sepse përpara një deklarate paqeje, sanksionet duhet të hiqen në mënyrë që paqja të bëhet e ligjshme. Jolani duhet të shihet si një hero fitimtar në sytë e popullit të tij dhe duhet të pranohet si ai që ua lehtëson barrën. Në mënyrë që ai të ketë autoritetin për të bërë të gjitha llojet e lëshimeve. Ashtu si Sadati, i cili fillimisht u bë hero dhe më pas simbol i paqes pas Luftës së Tetorit të vitit 1973…

Tani e kuptojmë se pse Amerika i hapi rrugën lëvizjes së Bin Ladenit, të cilin më parë e kishte shpallur terrorist. Sepse çmimi që kanë paguar islamistët për të arritur në këtë pikë është jashtëzakonisht i rëndë, dhe brezat e ardhshëm do ta paguajnë këtë çmim për dekada me radhë.

Kjo gjeneratë do të gjykohet nga brezat e ardhshëm për krimin që ka kryer dhe për vetëvrasjen kolektive që ka bërë; derisa të shfaqet një fuqi që do ta shembë këtë rend të udhëhequr nga Amerika dhe Izraeli. Përndryshe, muslimanët së shpejti do të jenë dëshmitarë të shkatërrimit të xhamisë Al-Aksa. Kjo do të thotë thyerje e përhershme e fuqisë së muslimanëve dhe shkatërrim i nderit të tyre. Ata që dikur braktisën Hajberin dhe Mekën, një ditë do ta shesin edhe Qaben.

Dhe ja ku jemi, në pikën ku historia ose fillon, ose përfundon… Historia po i afrohet çastit të saj vendimtar në Sham… Ajo ose do të nisë këtu, ose do të marrë fund… Këtë do ta tregojë koha. Shërbëtorët e Trump-it dëshirojnë diçka, por Allahu mund të dëshirojë diçka tjetër…