“Ndërprerja e marrëdhënieve tregtare dhe mbyllja e hapësirës ajrore nuk është fundi; është fillimi i një epoke të re të bashkëpunimit strategjik midis Turqisë dhe Izraelit.”

Deklarata e Ministrit të Jashtëm Hakan Fidan në lidhje me marrëdhëniet me Izraelin në një seancë të posaçme parlamentare më 29 gusht pati jehonë të gjerë në të gjithë botën. Në deklaratë u tha se Turqia kishte ndërprerë plotësisht tregtinë me Izraelin dhe kishte mbyllur hapësirën e saj ajrore për avionët izraelitë.

Turqia njoftoi vitin e kaluar se po ndërpret tregtinë me Izraelin, kështu që deklarata e Hakan Fidanit nuk përmbante asgjë të re në lidhje me marrëdhëniet tregtare. Megjithatë, refuzimi i Turqisë për të lejuar anijet e lidhura me Izraelin dhe mbyllja e hapësirës ajrore për Izraelin bënë bujë në mbarë botën me deklaratat e Hakan Fidanit.

Ky vendim u pa nga disa si një përgjigje ndaj sulmeve në rritje të Izraelit ndaj Gazës. Megjithatë, zhvillimet në Siri tregojnë se situata është shumë më komplekse.

Vetëm pak ditë para deklaratës së Fidanit, ushtria izraelite kreu një operacion të rrallë në rajonin al-Kiswa në jug të Damaskut, duke synuar një numër pajisjesh mbikëqyrjeje dhe inteligjence.

Ndërsa disa media perëndimore pretenduan se pajisjet ishin prodhuar në Izrael, burimet rajonale ia atribuan ato Turqisë. Këto narrativa kontradiktore jo vetëm që zbuluan një rivalitet të fshehtë të inteligjencës midis Ankarasë dhe Tel Avivit, por gjithashtu treguan se Siria ishte bërë një pikë e re qendrore e konfliktit gjeopolitik midis dy vendeve.

Llogaritjet politike të brendshme dhe të jashtme të Ankarasë luajnë gjithashtu një rol vendimtar në këtë proces. Turqia përballet me një peizazh të ri politik të brendshëm pas zgjedhjeve lokale të vitit 2024 dhe duhet të tregojë vendosmëri dhe iniciativë si në politikën e brendshme ashtu edhe në atë të jashtme përpara zgjedhjeve të ardhshme të përgjithshme.

Vendimi për të prerë lidhjet me Izraelin, përveç dimensioneve të tij të sigurisë dhe gjeopolitikës, ishte një përgjigje ndaj thirrjeve për mbështetje më të fortë për Palestinën brenda Turqisë dhe gjithashtu konsolidoi pozicionin e Ankarasë si lidere e botës islamike në arenën ndërkombëtare.

Turqia e ka parë prej kohësh Sirinë jo vetëm si një çështje të politikës së jashtme, por edhe si një çështje të lidhur drejtpërdrejt me sigurinë kombëtare. Çështja kurde, një vijë e kuqe e hershme për Ankaranë, tani është qartësisht e lidhur me politikat izraelite në Sirinë jugore.

Nga perspektiva e Turqisë, përpjekjet e Tel Avivit për të krijuar zona tampon dhe për të forcuar grupet kurde në kufijtë veriorë të Sirisë përbëjnë një kërcënim të drejtpërdrejtë për stabilitetin rajonal.

Në këto kushte, vendimi për të prerë lidhjet ekonomike duket jo vetëm si një veprim tregtar, por edhe si pjesë e përgjigjes strategjike të Turqisë ndaj zhvillimeve në terren në Siri dhe politikave ekspansioniste të Izraelit.

Në këtë kontekst, ndërprerja e marrëdhënieve ekonomike dhe mbyllja e hapësirës ajrore janë vetëm ana e dukshme e çështjes. Pas këtij vendimi qëndron një sërë faktorësh të ndërlidhur: rivaliteti për të ardhmen e strukturës politike të Sirisë, shqetësimet e thella të Ankarasë lidhur me çështjen kurde, pasojat shkatërruese të luftës në Gaza dhe përpjekjet e Turqisë për t’u ripërqendruar si një fuqi me ndikim në botën islame.

Pikërisht për këtë arsye, ky hap nuk mund të vlerësohet as si një reagim afatshkurtër, as si një gjest i thjeshtë politik. Pyetja kryesore është kjo: A duhet ta shohim këtë vendim vetëm si një përgjigje të përkohshme ndaj krizave të fundit, apo është një shenjë se po hyjmë në një periudhë të re të rreshtimeve strategjike që mund të ndryshojnë ekuilibrat e fuqisë në Lindjen e Mesme?

Njoftimi zyrtar i vendimit dhe mesazhi i qartë i Ankarasë

Më 29 gusht 2025, Turqia vendosi një vijë të re të kuqe në marrëdhëniet e saj me Izraelin. Ministri i Jashtëm Hakan Fidan njoftoi se marrëdhëniet ekonomike dhe tregtare me Izraelin do të ndërpriteshin plotësisht, se portet e vendit do të mbylleshin për anijet izraelite dhe se hapësira ajrore e tij do të ndalohej për fluturime zyrtare dhe ushtarake. Në të njëjtën seancë, Fidan bëri deklaratat e mëposhtme:

Ne e kemi ndaluar plotësisht tregtinë me Izraelin. I kemi mbyllur portet tona për anijet e tyre. Nuk do t'i lejojmë anijet turke të hyjnë në portet izraelite, as avionët izraelitë të përdorin hapësirën tonë ajrore. Ky vendim u pa nga shtypi ndërkombëtar si veprimi më i ashpër i Turqisë kundër Izraelit që nga incidenti i Mavi Marmara në vitin 2010, i cili bllokoi marrëdhëniet midis dy vendeve për vite me radhë.

Në raportin e saj të datës 31 gusht 2025, Gazeta Jerusalem Post, duke iu referuar burimeve diplomatike turke, shkroi se kufizimet e fluturimeve për momentin vlejnë vetëm për fluturimet shtetërore dhe ato që bartin armë, ndërsa fluturimet civile vazhdojnë.

Sipas analistëve, kjo diferencë mes deklaratës politike dhe zbatimit praktik ishte pjesë e mesazhit që Ankaraja donte të përcillte: edhe pse nuk janë mbyllur të gjitha rrugët menjëherë, Turqia tregoi se është e gatshme t’i kthejë mjetet ekonomike dhe logjistike në një armë gjeopolitike.

Edhe gazeta Maariv në analizën e saj theksoi se këto kufizime nuk mbartin vetëm një dimension praktik, por gjithashtu bartin një mesazh të rëndë politik dhe psikologjik.

Agjencia e lajmeve Associated Press në lajmin e publikuar po atë ditë raportoi se, me këtë vendim, Turqia sakrifikoi marrëdhëniet tregtare vjetore prej 7 miliardë dollarësh me Izraelin dhe në këtë mënyrë tregoi se qëndrimi i saj nuk përbëhej vetëm nga retorika dhe fjalët.

Brenda Turqisë, vendimi i qeverisë u mbështet nga deklaratat e forta dhe të qarta të Rexhep Tajip Erdogan-it.

Sipas kanalit TRT Haber, Erdogan e cilësoi kryeministrin izraelit si “udhëheqës i një regjimi gjenocidal” dhe bëri këtë paralajmërim:

“Turqia jo vetëm që qëndron në krah të popullit palestinez, por nuk do të lejojë që politikat agresive të Tel Avivit në Siri të vazhdojnë.”

Në të njëjtat ditë, gazeta The Guardian, në lajmin e datës 28 gusht 2025, shkroi se sulmi i fundit i Izraelit ndaj një baze ushtarake pranë Damaskut kishte karakterin e një mesazhi të drejtpërdrejtë për Turqinë dhe se Tel Avivi ishte i gatshëm të ndërmerrte hapa të rrezikshëm për të kufizuar ndikimin e Ankarasë në Siri.

Si rezultat, në komente të publikuara në shtypin izraelit, si Haaretz dhe Ynet, ky hap u vlerësua si “pjesë e një lufte më të gjerë mbi të ardhmen e Sirisë”.

Dimensioni ekonomik dhe pasojat logjistike të sanksioneve

Vendimi i Turqisë për të ndërprerë të gjitha marrëdhëniet tregtare dhe ekonomike me Izraelin dhe për të mbyllur portet dhe hapësirën ajrore të tij ishte një nga veprimet më serioze ekonomike të ndërmarra kundër Tel Avivit në vitet e fundit. Rëndësia e këtij vendimi bëhet edhe më e qartë kur marrim në konsideratë vëllimin e tregtisë midis dy vendeve.

Sipas një raporti të marsit 2025 nga Banka e Izraelit, vëllimi i përgjithshëm tregtar midis dy vendeve në vitin 2023 u vlerësua në afërsisht 6.8 miliardë dollarë. Nga kjo shifër:

— 5,3 miliardë dollarë i përkisnin eksportit që Turqia i bënte Izraelit, dhe kjo shumë përfaqësonte 6,3% të totalit të importit të Izraelit.

— Ndërsa eksporti i Izraelit drejt Turqisë u regjistrua në rreth 1,5 miliardë dollarë.

Sipas të dhënave të OKB-së, edhe pasi kufizimet fillestare u zbatuan në maj 2024, Turqia mbeti një nga pesë partnerët kryesorë tregtarë të Izraelit, duke eksportuar afërsisht 2.86 miliardë dollarë në Izrael në vitin 2024.

Këto të dhëna tregojnë se vendimi i fundit i Ankarasë i ka dhënë një goditje të konsiderueshme zinxhirit të furnizimit të Izraelit, pasi Turqia ishte përgjegjëse për një pjesë të konsiderueshme të nevojave të Izraelit për mallra industriale dhe të konsumit.

Efektet e drejtpërdrejta në Izrael

Gazeta Jerusalem Post, në lajmin e datës 29 gusht 2025, shkroi se vendimi i Turqisë për të mbyllur hapësirën ajrore kishte zgjatur rreth dy orë fluturimet e Izraelit drejt Kaukazit dhe Azisë Qendrore, duke rritur ndjeshëm kostot e karburantit dhe transportit. Megjithatë, vendimi i Turqisë për të mbyllur hapësirën e saj ajrore nuk prek fluturimet komerciale izraelite. Për më tepër:

Shumë sektorë industrialë në Izrael – nga pjesët e automjeteve te pajisjet elektrike dhe materialet ndërtimore – ishin të varur nga importet nga Turqia. Tani, Tel Avivi do të duhet të sigurojë mallrat nga furnizues në Greqi, Itali ose Lindjen e Largët, gjë që është më e shtrenjtë dhe kërkon më shumë kohë.

Ndalimi i fluturimeve të Turkish Airlines drejt Izraelit ka goditur gjithashtu sektorin e turizmit, pasi fluturimet me çmime të përballueshme nga Turqia ishin një nga mënyrat kryesore për turistët evropianë dhe aziatikë për të arritur në Izrael.

Efektet e drejtpërdrejta në Turqi

Nga ana tjetër, ky vendim i imponoi edhe disa kosto ekonomisë turke:

— Humbja e një tregu eksporti prej shumë miliardë dollarësh në Izrael, që përfshin produktet industriale dhe bujqësore.

— Një rënie në logjistikë dhe të ardhura nga portuale për shkak se Turqia është një rrugë kryesore tranziti për transportin e mallrave në Izrael.

— Pavarësisht kësaj, qeveria e Ankarasë e përshkroi këtë veprim si "strategjik" dhe analistët ekonomikë thonë se Turqia është e përgatitur të durojë këtë presion ekonomik për të forcuar pozicionin e saj si udhëheqëse politike në botën islamike.

Rezultatet rajonale

Nëse Turqia do të mbyllte hapësirën e saj ajrore për avionët komercialë izraelitë, kjo do të ishte një goditje e rëndë ekonomike dhe strategjike për Izraelin.

Faqja e lajmeve In-Cyprus raportoi më 29 gusht se nëse Turqia do të mbyllte hapësirën e saj ajrore për avionët komercialë izraelitë, kjo do të ndërpriste fluturimet izraelite për në Azerbajxhan dhe Gjeorgji, duke zgjatur kohëzgjatjen e këtyre udhëtimeve deri në dy orë.

Ky ndryshim itinerari jo vetëm që rrit kostot, por edhe ndërlikon marrëdhëniet logjistike të Izraelit me aleatët e tij të ngushtë në Kaukaz.

Analiza e ekspertëve ekonomikë

Gazeta Jerusalem Post e përshkroi këtë veprim në editorialin e saj më 31 gusht 2025 si më poshtë:

“Ankaraja ka demonstruar gatishmërinë e saj për të transformuar instrumentet ekonomike në një armë gjeopolitike, pavarësisht kostove të brendshme ekonomike. Ky vendim të kujton Luftën e Ftohtë, kur linjat ajrore, portet dhe zinxhirët e furnizimit ishin pjesë e një lufte presioni politik.”

Siri: Pika kritike e tensioneve mes Turqisë dhe Izraelit

Edhe pse vendimi i Turqisë për të ndërprerë marrëdhëniet me Izraelin paraqitet në dukje si një reagim ndaj luftës në Gaza, faktet në terren tregojnë se shkaktari kryesor i këtij vendimi është Siria. Vetëm disa ditë para shpalljes së sanksioneve, operacioni i ndërlikuar i ushtrisë izraelite rreth Damaskut tërhoqi vëmendjen mbi luftën e inteligjencës mes Ankarasë dhe Tel Avivit.

Detajet e Operacionit të Izraelit në Al-Kisve: Sipas lajmit të gazetës Israel Hayom të datës 28 gusht 2025, ushtria izraelite më 27 gusht në mbrëmje kreu një operacion të veçantë në rajonin Al-Kisve, në jug të Damaskut. Ky operacion përfshinte sulme ajrore të njëpasnjëshme, fluturime të dronëve për qëllime zbulimi dhe zbarkimin me helikopter të forcave speciale. Ushtarët izraelitë qëndruan në zonë për rreth dy orë.

Agjencia zyrtare e lajmeve e Sirisë, SANA, raportoi atë natë se të paktën gjashtë ushtarë sirianë u vranë dhe shumë u plagosën në sulm. Ajo njoftoi gjithashtu se para operacionit, forcat siriane kishin sekuestruar një gamë të gjerë pajisjesh të sofistikuara përgjimi dhe inteligjence në zonë.

Rrëfime kontradiktore mbi pajisjet përgjuese

Janë bërë pretendime të ndryshme dhe kontradiktore në lidhje me natyrën e pajisjeve të sekuestruara:

— Gazeta Israel Hayom shkroi se pajisjet ishin “të prodhuara në Izrael” dhe se qëllimi i operacionit ishte të pengonte që këto pajisje të binin në duart e ushtrisë siriane ose të hetoheshin prej saj.

— Ndërsa kanali saudit al-Arabiya, në lajmin e datës 29 gusht 2025, duke u mbështetur në burime të sigurisë izraelite, pretendoi se këto pajisje ishin “të prodhuara në Turqi” dhe se objektivi kryesor i operacionit ishte shkatërrimi i infrastrukturës së inteligjencës që i përkiste Ankarasë në Siri.

Këto dy rrëfime të kundërta pasqyrojnë dinamikat e luftës së thellë informative mes Izraelit dhe Turqisë:

— Tel Avivi u përpoq ta paraqiste ngjarjen si një lëvizje për mbrojtjen e pasurive të veta.

— Ndërsa burimet saudite e vlerësuan këtë si një tregues të përballjes së drejtpërdrejtë të Izraelit ndaj ndikimit të inteligjencës së Turqisë.

Dimensioni Strategjik i Operacionit

Gazeta Wall Street Journal, në lajmin e 28 gushtit, e përshkroi operacionin në Al-Kisve si “një nga bastisjet më të ndërlikuara që nga rënia e regjimit të Esadit” dhe shkroi se kjo tregonte një ndryshim në nivelin e kërcënimit të sigurisë.

Po atë ditë, gazeta Guardian ndau këtë koment:
“Mesazhi i operacionit për Ankaranë ishte i qartë: Izraeli është i gatshëm të ndërmarrë hapa parandaluese dhe me rrezik të lartë për ta kufizuar Turqinë në Siri.”

Reagimet politike të Turqisë

Deklaratat e Turqisë para dhe pas operacionit morën një ton më të ashpër:

— Më 26 gusht, zëdhënësi i Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim, Ömer Çelik, e akuzoi Izraelin për “pushtim dhe gjenocid” dhe përdori këto fjalë: “T’i quash këto sulme operacione sigurie është gënjeshtra më e madhe në botë.”

— Më 29 gusht, Ministri i Punëve të Jashtme, Hakan Fidan, e akuzoi Izraelin se “po përpiqet të pengojë formimin e një shteti të ri dhe të fuqishëm në Siri” dhe theksoi se Ankaraja nuk do të lejojë vazhdimin e këtyre politikave.

Lidhja e drejtpërdrejtë me sanksionet

Gazeta Haaretz, në lajmin e 30 gushtit, shkroi se vendimi i Turqisë, ndonëse në pamje të parë u tregua si i lidhur me Gazën, në fakt ishte nxitur nga sulmi i Izraelit ndaj strukturave të inteligjencës turke në Siri.

Me fjalë të tjera, operacioni në Al-Kisve ishte pika kulmore e tensionit që e shtyu Turqinë të shpallte sanksionet më 29 gusht.

Lufta mediatike dhe demonstrimi i fuqisë politike

Sanksionet e Turqisë dhe operacionet e Izraelit në Siri nuk ishin thjesht një përplasje diplomatike; shumë shpejt ato u shndërruan në një luftë të hapur mediatike dhe psikologjike. Zyrtarët e lartë të të dyja palëve, përmes fjalimeve, deklaratave dhe madje edhe mesazheve të shkurtra të shpërndara në rrjetet sociale, i dërguan njëri-tjetrit mesazhe të drejtpërdrejta dhe herë-herë kërcënuese.

Ky nivel hapësie dhe përballjeje tregoi se kriza aktuale nuk ishte e kufizuar vetëm në Gaza; përkundrazi, e ardhmja e Sirisë dhe pozicionet gjeopolitike të dy vendeve në rajon ishin në qendër të konfliktit.

Mesazhi i Netanyahut: Së pari siguria, pastaj paqja

Gazeta Times of Israel, në lajmin e 28 gushtit 2025, shkroi se gjatë një vizite në veri të vendit, kryeministri izraelit Binyamin Netanyahu u takua me udhëheqësin e komunitetit druz, Shejh Muvaffak Tarif, dhe shpalli planin e Tel Avivit për krijimin e një zone të tamponit të sigurisë në Siri. Në fjalimin e tij Netanyahu tha:

“Unë nuk jam naiv dhe e di me kë po përballemi. Ne kemi tre objektiva:

— Të mbrojmë vëllezërit tanë druzë në Süveyda,
— Të krijojmë një zonë të çmilitarizuar që shtrihet nga Golani deri në jug të Damaskut,
— Të hapim një korridor humanitar për shpërndarjen e ushqimeve, materialeve të ndërtimit dhe ndihmave të gjera mjekësore.”

Këto deklarata u bënë në mes të bisedimeve prapa skenave për një rikthim te marrëveshja e vitit 1974 mbi ndarjen e forcave mes Damaskut dhe Tel Avivit dhe përcollën një mesazh të qartë: Izraeli dëshiron të ndryshojë kushtet në favor të tij përmes hapave ushtarakë dhe në terren, përpara çdo marrëveshjeje politike.

Postimi i Ben-Gvir: “Turqia = Hamasi”

Sipas faqes Ynetnews, në lajmin e 28 gushtit 2025, ministri izraelit i Sigurisë Kombëtare, Itamar Ben-Gvir, publikoi në llogarinë e tij në rrjetin social X një foto të presidentit turk Recep Tayyip Erdoğan gjatë takimit me ish-shefin politik të Hamasit, Ismail Haniyeh, dhe shkroi poshtë saj: “Turkey = Hamas”.

Ky mesazh i shkurtër kishte tre kuptime:

Stigmatizim diplomatik: Një përpjekje për ta paraqitur Turqinë në të njëjtin nivel me një lëvizje të rezistencës palestineze, të cilën Izraeli në diskursin e tij zyrtar e cilëson si “terroriste”.

Kërcënim indirekt: Një paralajmërim i fshehur për Ankaranë, duke i kujtuar fatin e udhëheqësve të Hamasit.

Demonstrim force në politikën e brendshme: Përdorimi i një gjuhe agresive për të fituar mbështetjen e qarqeve të djathta dhe ekstremiste brenda Izraelit.

Ky postim u përhap me shpejtësi në mediat turke dhe u interpretua si pjesë e luftës psikologjike të Tel Avivit ndaj Ankarasë.

Reagimi i ashpër i Ankarasë: Krahasimi me nazistët dhe deklarata e Parlamentit

Agjencia Anadolu, në lajmin e 30 gushtit 2025, raportoi se zëdhënësi i Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim, Ömer Çelik, bëri një deklaratë të ashpër duke e krahasuar Izraelin me nazistët.

Po atë ditë, Parlamenti i Turqisë publikoi gjithashtu një deklaratë zyrtare ku akuzonte Izraelin për “gjenocid” dhe kërkonte pezullimin e anëtarësimit të këtij shteti në OKB.

Ky hap tregoi se qëndrimi nuk kufizohej vetëm te qeveria, por se në të gjitha nivelet e shtetit turk ishte arritur një konsensus i plotë kundër Tel Avivit.

Ndërkohë, seanca e posaçme e Parlamentit të Madh të Turqisë u shndërrua në një skenë simbolike të solidaritetit me Palestinën. Në këtë seancë, disa deputetë të Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim, madje edhe disa anëtarë të Kryesisë së Parlamentit, vendosën shalla me motive të flamurit palestinez. Ky gjest përcolli dy mesazhe të qarta:

Shpalljen e mbështetjes së hapur dhe zyrtare të shtetit turk për Palestinën, përtej qeverisë.
Ushtrimin e një presioni diplomatik të tërthortë ndaj vendeve myslimane dhe arabe që ende mbajnë marrëdhënie me Izraelin.

Këto pamje u përhapën me shpejtësi në median botërore dhe e paraqitën Turqinë si udhëheqëse të mbështetjes simbolike për Palestinën

Qëndrimi i Erdoğanit: Izraeli po pengon krijimin e një Sirie të fuqishme

Po atë ditë, sipas një lajmi të publikuar nga TRT Haber, Recep Tayyip Erdoğan, në një fjalim të tij, u ndal sërish te çështja e Sirisë duke thënë:

Izraeli nuk dëshiron shfaqjen e një shteti të ri dhe të fuqishëm në Siri. Por ne nuk do të lejojmë që këto politika të vazhdojnë.

Kjo deklaratë përbënte një mesazh të drejtpërdrejtë jo vetëm për Tel Avivin, por edhe për Uashingtonin dhe tregoi se Turqia nuk e shihte krizën aktuale vetëm në kontekstin e Palestinës, por edhe në kuadrin e së ardhmes së Sirisë dhe rolit të dy vendeve mbi ekuilibrat gjeopolitikë në rajon.

Mbështetjet ndërkombëtare dhe rajonale për Turqinë

Kanalit Al Jazeera dhe agjencitë rajonale të lajmeve, në raportimet e 30 gushtit 2025, përcollën se Hamas e cilësoi vendimin e Turqisë si një hap “guximtar”, ndërsa kryetari i Bashkimit Botëror të Dijetarëve Myslimanë, Dr. Ali Karadavi, e përshkroi atë si “një vendim historik dhe me natyrë fitoreje”. Këto mbështetje treguan se lëvizja e Ankarasë forcoi pozitën e Turqisë mes vendeve islame dhe grupeve të rezistencës.

Dimensionet gjeopolitike dhe rivaliteti i madh Turqi–Izrael

Sanksionet e Turqisë ndaj Izraelit nuk paraqiten vetëm si një veprim ekonomik mes dy shteteve, por si një pasqyrim i një rivaliteti më të thellë që ka marrë formë vitet e fundit.

Është një betejë për të ridefinuar rendin e Lindjes së Mesme dhe për të përcaktuar pozicionin e aktorëve kryesorë në rajon. Në këtë kuadër, Siria nuk është më thjesht një krizë lokale, por është shndërruar në skenën kryesore të kësaj përballjeje të fuqive.

Siria, fronti i parë i rivalitetit

— Pas rrënimit të rendit të vjetër politik në Damask, Siria është shndërruar në një arenë ku çdo aktor rajonal përpiqet ta formësojë të ardhmen sipas interesave të veta.

— Turqia, nga frika e krijimit të ndonjë strukture kurde përgjatë kufijve të saj jugorë, synon që Siria të arrijë një strukturë të bashkuar nën ndikimin e saj.

— Izraeli, përkundrazi, ka adoptuar një politikë të ndarjes së kontrolluar dhe të butë, me qëllim që të parandalojë shfaqjen e një shteti qendror dhe të fuqishëm në Damask.

— Ankaraja beson se pa vendosur stabilitet dhe një farë centralizimi në Siri, siguria e kufijve të saj jugorë nuk mund të garantohet.

— Ndërsa Tel Avivi synon të pengojë rindërtimin e autoritetit politik në Siri përmes krijimit të brezave të sigurisë dhe zonave tampon.

— Këto dy qasje e kanë shndërruar Sirinë në një skenë të një Lufte të Ftohtë rajonale.

Roli i SHBA-së dhe NATO-s

— Shtetet e Bashkuara dhe NATO luajnë një rol të dyfishtë në këtë rivalitet:

Nga njëra anë, ato e shohin Izraelin si partnerin e tyre kryesor të sigurisë në rajon. Nga ana tjetër, Turqia mbetet një anëtare e NATO-s dhe një lojtare e pamohueshme.

— Kjo i detyron Uashingtonin dhe Brukselin të gjejnë një ekuilibër midis ruajtjes së Izraelit si një aleat strategjik dhe parandalimit të Turqisë nga zhvendosja drejt boshtit Rusi-Iran-Kinë.

Energjia dhe tubacionet: Dimensioni i shpërfillur
— Rivaliteti mes Turqisë dhe Izraelit nuk kufizohet vetëm në Siri dhe çështjet ushtarake; energjia është gjithashtu në qendër të kësaj përballjeje.

— Turqia, përmes tubacionit Baku – Tbilisi – Ceyhan (BTC), luan një rol kyç në transportimin e naftës së Azerbajxhanit dhe Kazakistanit drejt Mesdheut. Pyetja kryesore është nëse kufizimet e fundit të Ankarasë do të përfshijnë edhe cisternat e naftës që nisen nga Porti i Ceyhanit drejt Izraelit.

— Nga ana tjetër, Izraeli, së bashku me Greqinë dhe Qipron, po përpiqet të zhvillojë alternativa të tjera për gazin e Mesdheut Lindor që do ta anashkalonin Turqinë.

— Ky rivalitet energjetik i shton një dimension të ri tensionit: Ankaraja synon ta vendosë veten si qendër energjetike të rajonit, ndërsa Tel Avivi përpiqet ta përjashtojë Turqinë nga ekuacionet energjetike të Mesdheut Lindor.

Ndikimet përtej Sirisë

— Kriza siriane dhe rivaliteti energjetik janë shtrirë edhe në Kaukazin e Jugut; pasi si Turqia ashtu edhe Izraeli kanë prani dhe interesa të rëndësishme në Azerbajxhan dhe Gjeorgji.

— Në Mesdheun Lindor, ekuilibri i gazit natyror mes Turqisë, Izraelit, Greqisë dhe Qipros është shndërruar plotësisht në një rivalitet gjeopolitik.

Pasojat e vendimit të Turqisë për ndërprerjen e marrëdhënieve me Izraelin

Vendimi i Turqisë për të ndërprerë të gjitha marrëdhëniet ekonomike dhe tregtare me Izraelin dhe për t’i mbyllur hapësirën ajrore këtij vendi pati jehonë të gjerë brenda një kohe të shkurtër në median botërore, rajonale dhe iraniane.

1) Media perëndimore

Më 30 gusht 2025, agjencia e lajmeve Reuters shkroi:

Turqia i ka aplikuar Izraelit një sanksion praktikisht në nivel lufte. Ky hap mund të prishë zinxhirin e furnizimit me mallra dhe energji të Izraelit dhe të ndryshojë ekuilibrat gjeopolitikë në rajon.

Po atë ditë, AP News përdori këto fjalë:

Lëvizja e Turqisë është shumë më tepër se sa simbolike dhe i dërgoi një mesazh të qartë aleatëve të Izraelit: Ankaraja është e gatshme të paguajë kosto të rënda ekonomike dhe politike për t’iu kundërvënë politikave të Tel Avivit në Gaza dhe Siri.

Gazeta Washington Post, në raportin e saj të 30 gushtit 2025, deklaroi:

Administrata amerikane ka zgjedhur të mos mbajë një qëndrim të drejtpërdrejtë kundër Turqisë në këtë fazë, duke synuar të parandalojë përçarjen midis dy aleatëve të saj - Izraelit dhe Turqisë - që të përshkallëzohet në një ngërç.

Në të njëjtën kohë, revista Der Spiegel publikoi analizën e mëposhtme:

Me këtë veprim, Turqia synon të pozicionohet si lidere e botës islamike; megjithatë, Evropa do të përmbahet nga mbështetja e kësaj politike për shkak të varësisë së saj nga marrëdhëniet me Izraelin dhe shqetësimeve të sigurisë në Lindjen e Mesme.

Në raportin e saj të 30 gushtit 2025, Gazeta Le Monde shkroi si vijon:

Edhe pse lëvizja e Turqisë ka gjeneruar një bujë të konsiderueshme ndërkombëtare, Evropa nuk është e përgatitur të paguajë një çmim për mbështetjen e Ankarasë.

2) Media izraelite

Gazeta Jerusalem Post shkroi në editorialin e saj më 31 gusht 2025:

Me këtë veprim, Turqia demonstroi gatishmërinë e saj për të sakrifikuar marrëdhënien e saj tregtare prej 7 miliardë dollarësh me Izraelin. Edhe pse këto sanksione mund të lehtësohen në të ardhmen, mesazhi politik i këtij vendimi do të jetë i qëndrueshëm në afat të shkurtër dhe të mesëm.

Gazeta Israel Hayom raportoi më 29 gusht 2025, duke deklaruar: Turqia është transformuar nga një partner kyç ekonomik në një kërcënim të qartë gjeopolitik.

Më 29 gusht 2025, Ynetnews raportoi po ashtu: Prishja e marrëdhënieve me Turqinë ka ngritur kambanat e alarmit për qeverinë izraelite; Tel Avivi duhet të gjejë menjëherë alternativa të reja për mallrat dhe rrugët e saj ajrore.

3) Mediat arabe

Al Jazeera raportoi më 29 gusht 2025, duke deklaruar: Turqia tani është bërë mbrojtësja më e fortë e popullit palestinez në arenën ndërkombëtare.

Kanali Al-Arabiya i Arabisë Saudite raportoi gjithashtu në raportin e tij të 29 gushtit 2025: Vendimi i Turqisë vjen në një kohë tensionesh të larta në Siri; Izraeli kohët e fundit ka synuar infrastrukturën kritike përreth Damaskut. Duket se Ankaraja e sheh këtë veprim si një përgjigje të drejtpërdrejtë ndaj politikave të Tel Avivit në Siri.

4) Media iraniane dhe opinionet e ekspertëve

Në raportin e ISNA-s të 29 gushtit 2025, eksperti i marrëdhënieve ndërkombëtare Fershid Bageryan bëri vlerësimin e mëposhtëm:

Është një lajm i mirëpritur për çdo vend që të ndërpresë lidhjet me Izraelin. Edhe pse Erdogani ishte i ngadaltë në veprim, ai në fund u detyrua të ndërmarrë këtë hap. Ai dëshiron të zëvendësojë Katarin në ndërmjetësimin midis Hamasit dhe Izraelit dhe të rifitojë prestigjin e humbur ndërkombëtar.

Në lajmin e Klubit të Gazetarëve të Rinj (YJC) të datës 29 gusht 2025, u përfshinë fjalët e mëposhtme të Hakan Fidanit:

Izraeli nuk dëshiron një shtet të ri dhe të fuqishëm sirian, por ne nuk do të lejojmë që këto politika të vazhdojnë. Politikat agresive të Tel Avivit janë shtrirë përtej Gazës e deri në Jerusalem, Bregun Perëndimor, Siri, Iran dhe Liban.

Në raportin e saj të 30 gushtit 2025, Agjencia e Lajmeve Tesnim deklaroi: Edhe pse Turqia ka njoftuar ndërprerjen e marrëdhënieve tregtare me Izraelin, raporte të ndryshme tregojnë se mallrat herë pas here kanë arritur në Izrael përmes kanaleve indirekte. Pyetja është: A është Ankaraja vërtet serioze këtë herë, apo është thjesht një reagim emocional dhe verbal?

Në raportin e ILNA-s të 31 gushtit 2025, eksperti i Turqisë Ali Gaimmagami tha: "Marrëdhëniet diplomatike midis dy palëve vazhdojnë dhe përfaqësuesit izraelitë në Turqi vazhdojnë aktivitetet e tyre. Çështja e naftës kazakistaneze që arrin në Portin Ceyhan përmes tubacionit Baku-Tbilisi-Ceyhan është gjithashtu një çështje me interes: A do të ndalohen nga tani e tutje cisternat e naftës që shkojnë në Izrael, apo jo? Nuk është dhënë asnjë përgjigje e qartë për këtë pyetje."

Përfundimi

Zhvillimet në ditët e fundit të gushtit 2025 zbuluan se marrëdhëniet midis Turqisë dhe Izraelit kanë hyrë në një fazë të paprecedentë. Nga ndërprerja zyrtare e marrëdhënieve tregtare dhe mbyllja e hapësirës ajrore deri te operacionet izraelite në Siri dhe mesazhet e ndërsjella mediatike, gjithçka që ka ndodhur tregon se kriza aktuale nuk është thjesht një përgjigje e përkohshme ndaj luftës në Gaza, por më tepër pjesë e një riorganizimi më të gjerë strategjik në Lindjen e Mesme.

Në këtë artikull kemi parë se sa shumë faktorë bashkohen:

- Operacioni izraelit në al-Kiswa dhe sekuestrimi i pajisjeve të përgjimit u bënë pika kryesore e tensioneve midis Ankarasë dhe Tel Avivit.

- Ndjeshmëria e sigurisë së Turqisë në lidhje me çështjen kurde është, nga perspektiva e Ankarasë, pjesë e planit të Izraelit për të krijuar zona tampon në Siri.

- Presionet e krijuara nga lufta në Gaza dhe imazhet që nxisin publikun turk kundër Izraelit.

- Dhe në fund, përpjekjet e qeverisë së Erdoganit për të ripërcaktuar pozicionin e saj në rajon dhe në botën muslimane.

Ndërkohë, Izraeli, me planin e tij të "zonës së sigurisë" dhe mesazhet e qarta të Kryeministrit Netanyahu, ka demonstruar se qëllimi i tij kryesor është të parandalojë shfaqjen e një Sirie të fortë dhe të kufizojë ndikimin e Turqisë. Prandaj, Siria është bërë në mënyrë efektive teatri qendror i konfliktit midis dy vendeve.

Por në një nivel më të thellë, këto zhvillime janë gjithashtu të lidhura ngushtë me politikën e brendshme të Turqisë dhe qëndrimin e Presidentit Erdogan:

- Ky veprim, përveç dimensioneve të tij gjeopolitike dhe rajonale, i siguroi Erdoganit edhe përfitime politike të brendshme, duke forcuar veçanërisht legjitimitetin e tij politik dhe duke iu përgjigjur kritikave ekonomike dhe sociale përpara zgjedhjeve të ardhshme.

- Në këto rrethana, udhëheqja e botës islamike dhe mbrojtja e Palestinës u bënë një bosht qendror i strategjisë së tij politike; kjo politikë edhe përmbush pritjet e opinionit publik vendas, edhe forcon pozicionin e Turqisë në rajon.

Pas ditësh protestash kundër tregtisë me Izraelin, publiku turk kërkoi hapur ndërprerjen e marrëdhënieve dhe qeveria nuk mund të qëndronte indiferente ndaj kësaj kërkese publike.

Vendimi i 29 gushtit duhet të vlerësohet në tre nivele njëkohësisht:

1) Nivel në fushë: Një përgjigje ndaj operacioneve të Izraelit në Siri dhe kërcënimit për sigurinë kombëtare të Turqisë.

2) Nivel rajonal: Përpjekje për të kufizuar ndikimin e Izraelit dhe për të luajtur një rol aktiv në çështjen palestineze.

3) Nivel i politikës së brendshme dhe ai simbolik: Fitimi i mbështetjes publike dhe ripozicionimi i Erdoganit si një udhëheqës vendimtar dhe mbrojtës i muslimanëve.

Për këtë arsye, ndërprerja e marrëdhënieve tregtare dhe mbyllja e hapësirës ajrore nuk janë fundi; ato janë fillimi i një epoke të re të harmonizimit strategjik midis Turqisë dhe Izraelit. Ky vendim duhet të shihet si "fundi i një periudhe të trazuar bashkëpunimi" dhe "fillimi i një konkurrence në shkallë të plotë". Kjo konkurrencë mund të ndikojë në të ardhmen e Lindjes së Mesme, ekuilibrin e fuqisë në Siri dhe madje edhe në marrëdhëniet e Turqisë me Perëndimin.

Burimi : Yakın Doğu Haber