Qeveria turke publikoi së fundmi një urdhër të lëshuar nga Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan për të ngrirë asetet e 20 individëve iranianë dhe 18 kompanive të lidhura me sektorët ushtarakë, kërkimorë, energjitikë, bankarë dhe detarë në tokën turke.

Edhe pse ky veprim bie ndesh me politikat e kaluara të Turqisë për të mbajtur marrëdhënie të ngushta ekonomike me Iranin, ai sinjalizon një ndryshim themelor në politikën e jashtme të Ankarasë, veçanërisht një ndryshim të qartë të lidhur me presionin perëndimor pas rivendosjes së paligjshme të sanksioneve javën e kaluar sipas "mekanizmit snapback".

Kjo kthesë U erdhi pas takimit të Erdoganit me Presidentin e SHBA-së ,Donald Trump dhe ka të ngjarë të jetë pjesë e marrëveshjes së të dy vendeve për rajonin. Kjo ngre pyetjet e mëposhtme: Cili është qëllimi i këtij ndryshimi dhe cili është motivimi i Erdoganit për t'u përshtatur me axhendën anti-iraniane të Trumpit? Cilat do të ishin dëmet e mundshme të distancimit ekonomik të Turqisë nga Irani?

Forca lëvizëse pas ndryshimit të Turqisë dhe qëllimet e bashkëpunimit të Erdoganit me Trumpin:

1. Shembulli i Karabakut dhe Korridori i Zangezurit

Turqia po ndjek në mënyrë aktive vizionin e saj për një "Botë Turke" dhe një urë të drejtpërdrejtë tokësore në lindje të Detit Kaspik, të përqendruar në projektin e Korridorit të Zangezurit.

Projekti, i bllokuar më parë nga rezistenca e Iranit dhe Rusisë për shkak të shqetësimeve të sigurisë dhe rajonale, tani po fiton vrull. Duke formuar një aleancë me Trumpin, Erdogan tani po e përdor këtë rrugë ambicioze për të hapur rrugën për qëllimet e tij më të gjera rajonale.

2. Kauza Siriane dhe Konsolidimi i Pozicionit të al Julani-t

Siria është një tjetër përparësi për politikën e jashtme turke. Pas marrjes së pushtetit në Siri nga milicitë e udhëhequra nga Abu Mohammad al-Julani në fillim të dhjetorit të vitit të kaluar, Erdogan po punon për të konsoliduar pushtetin e tij dhe më pas për të eliminuar kërcënimet e mundshme të paraqitura nga kurdët që kërkojnë autonomi në Sirinë veriore.

Megjithatë, për shkak të vështirësive të veta ekonomike, ajo nuk është në gjendje të ofrojë ndihmë financiare për qeverinë e sapoformuar të al-Julani-t. Prandaj, Ankaraja i ka përqendruar përpjekjet e saj në bindjen e Perëndimit për të hequr sanksionet ndaj Sirisë. Administrata Trump është pajtuar duke hequr disa kufizime, ndërkohë që ka miratuar njëkohësisht një qëndrim më të ashpër kundër pretendimeve kurde në veri të Sirisë. Ambasadori i SHBA-së në Ankara ka deklaruar hapur se kurdët duhet të zgjidhin çështjet e tyre dhe të kërkojnë një marrëveshje me qeverinë e al Julani-t.

Për më tepër, Turqia shpreson që administrata Trump të mund të frenojë operacionet ushtarake izraelite në Siri dhe të ndërmjetësojë një marrëveshje sigurie midis Damaskut dhe Tel Aviv-it. Ankaraja beson se një marrëveshje e tillë do të zvogëlojë rrezikun e konfliktit të drejtpërdrejtë ushtarak me Izraelin në terrenin e Sirisë.

3. Progresi në Prokurimin Ushtarak të SHBA-së

Një çështje tjetër kyçe është prokurimi ushtarak i Turqisë nga SHBA-ja. Gjatë epokës së Joe Biden, Ankaraja u privua nga përmirësimet e avionëve të saj F-16 dhe municioneve të përparuara për shkak të bashkëpunimit të saj ushtarak me Moskën dhe blerjes së sistemit të mbrojtjes ajrore S-400 nga Rusia. Ndërkohë, Uashingtoni furnizoi rivalët e Turqisë, Greqinë dhe Qipron, me avionë F-35 dhe avionë F-16 të modernizuar.

 4. Situata e Brendshme dhe Presionet Politike të Turqisë

Në nivel të brendshëm, pozicioni politik i Erdoganit është shumë më i lëkundur se në vitet e kaluara. Partia e tij për Drejtësi dhe Zhvillim pësoi një humbje historike në zgjedhjet e fundit komunale, më e keqja në dy dekada. Një përsëritje e këtij rezultati është një mundësi reale në zgjedhjet e ardhshme presidenciale. Si pasojë, shumë analistë dhe politikanë i shohin rastet e sapo nisura për korrupsion kundër Ekrem İmamoğlu dhe zyrtarëve të tjerë rivalë si një manovër politike për të lënë mënjanë rivalët e tyre.

Me pozicionin e tij të brendshëm kaq të brishtë, Erdogan po përpiqet ta forcojë pozicionin e tij me mbështetje të jashtme, veçanërisht nga SHBA-ja, duke shpresuar se kjo do të lehtësojë presionin e brendshëm dhe do të forcojë kontrollin e tij mbi pushtetin.

A është i besueshëm Trump?

Trump ka një histori të gjatë tradhtie ndaj aleatëve të tij në çështje të ndjeshme dhe asnjë vend nuk mund t'i besojë vërtet. Politika e Trump ndaj Azisë Perëndimore sillet kryesisht rreth interesave izraelite, të cilat bien ndesh me kërkesat e Turqisë.

Izraeli nuk do t'i lejojë Turqisë qasje në teknologjitë ushtarake të përparuara që mund të kërcënojnë epërsinë e saj ajrore në rajon.

Për më tepër, politikat siriane dhe kurde të Shtëpisë së Bardhë, të formësuara nga mbështetja e saj e palëkundur për Izraelin, duket se do të përparojnë në kurriz të interesave të Turqisë.

Lëvizjet e Trump për të konsoliduar kontrollin izraelit të Lartësive të Golanit të Sirisë dhe mbështetja e tij e vazhdueshme, megjithëse e kufizuar, për forcat kurde i sinjalizojnë udhëheqësit turk se aleati i tij i fuqishëm është si i pabesueshëm ashtu edhe i paparashikueshëm.

Humbjet Ekonomike të Largimit të Biznesit nga Irani

Ekonomia e Turqisë është në një gjendje të brishtë, duke u përballur me inflacion që tejkalon 30% dhe presione të forta financiare. Politika e mëparshme e afrimit me Perëndimin, veçanërisht gjatë epokës së Trump, nuk ka dhënë përfitime të konsiderueshme ekonomike, dhe investimet amerikane, të penguara shumë nga doktrina "Amerika e Para", nuk ka gjasa të kthehen.

Si përgjigje ndaj kësaj, bashkëpunimi më i thellë ekonomik dhe tranzit me Iranin, porta e Turqisë për në Lindje, ka potencial të konsiderueshëm. Kjo situatë është veçanërisht e dukshme pas pranimit të Iranit në organizatat BRICS dhe Bashkëpunimi i Shangait, të cilat simbolizojnë një rezistencë në rritje ndaj dominimit ekonomik perëndimor.

Krijimi i institucioneve të reja, të pavarura financiare dhe tregtare nga ekonomitë kryesore të Lindjes tani përbën një kërcënim serioz për hegjemoninë e dollarit dhe rendin ekonomik të udhëhequr nga Perëndimi. Për Turqinë, ky bosht lindor mund të shënojë rrugën drejt një të ardhmeje ekonomike më të qëndrueshme dhe të pavarur.

Si qendra e Korridorit të Transportit Veri-Jug, në partneritet me Rusinë, Indinë dhe Kinën, Irani shquhet si një arterie jetësore për tregtinë e ardhshme Lindje-Perëndim. Duke mbajtur lidhje të ngushta me Teheranin, Turqia është e pozicionuar për të luajtur një rol kyç në këtë rrjet ekonomik transformues.

Fundi

Mes rrethanave komplekse të brendshme dhe rajonale, qeveria turke po përpiqet të maksimizojë mbështetjen e SHBA-së për të çuar përpara ambiciet e saj të larta. Projekte të tilla si Korridori i Zangezur, krijimi i një fortese në Siri dhe prokurimi ushtarak nga Rusia janë shtyllat kryesore të kësaj strategjie. Megjithatë, si një aleat i paqëndrueshëm dhe pro-Izraelit, Trump paraqet një zgjedhje të rrezikshme për Erdoganin. Në të vërtetë, udhëheqësi turk nuk mund të mbështetet në mbështetjen e tij të plotë dhe të qëndrueshme. Nga ana tjetër, ndërprerja e lidhjeve tregtare me Iranin do t'i jepte një goditje ekonomisë turke tashmë të brishtë dhe do ta privonte atë nga mundësi të rëndësishme tregtare me fuqitë lindore në rritje. Së fundmi, Turqia tani duhet të ushtrojë një politikë të jashtme të ndjeshme dhe të ekuilibruar për të maksimizuar fitimet e saj dhe për të minimizuar humbjet e mundshme.

Burimi : Al Waght