Zhvillimet e vitit të kaluar përfaqësojnë një pikë kthese për vendet myslimane për të transformuar unitetin e tyre në një kornizë specifike të sigurisë kolektive. Këto kushte mund të shihen si një variabël i rëndësishëm dhe me ndikim në formimin e "NATO-s Islamike". Nga kjo perspektivë, krijimi i një "NATO-je Islamike" po fiton vrull. Si pasojë, mundësia e krijimit të një "NATO-je Islamike" të ngjashme me NATO-n është bërë më e dukshme dhe shumë më e mundshme se më parë.

Edhe pse ideja e krijimit të një "NATO-je Islamike" është diskutuar shumë herë në botën islamike, përfshirë Iranin, Koalicioni Ushtarak Islamik për të Luftuar Terrorizmin, i krijuar me pjesëmarrjen e 34 vendeve, nuk ka qenë as gjithëpërfshirës dhe as plotësisht efektiv. Gjatë dekadës së fundit, disa anëtarë të parlamentit iranian shqyrtuan një plan që do të bënte që qeveria të zhvillonte konsultime diplomatike me vendet islamike për të krijuar një ushtri islamike nën kujdesin e Organizatës së Bashkëpunimit Islamik për të kundërshtuar sulmet ndaj vendeve islamike. Megjithatë, ideja e një NATO-je Islamike nuk është zbatuar në praktikë. Irani kishte propozuar më parë krijimin e një koalicioni rajonal ushtarak dhe sigurie, dhe Presidenti i atëhershëm Rouhani u dërgoi një letër zyrtare udhëheqësve të tjerë të vendeve.

Ndërkohë, ideja e krijimit të një NATO-je Islamike është bërë më serioze në Iran dhe në botën islamike gjatë vitit të kaluar.

Teherani e ka bazuar një pjesë të politikës së tij të jashtme në mbështetjen e të shtypurve dhe grupeve të rezistencës duke kundërshtuar hegjemoninë e vendeve dominuese. Qeveria Pezeshkiane është përpjekur të "forcojë marrëdhëniet me fqinjët" dhe të promovojë idenë e krijimit të një "rajoni të fortë", duke promovuar "ekuilibrin" në marrëdhëniet me vendet, paqen dhe sigurinë në rajon dhe në botë, dhe duke mirëpritur uljen e tensioneve.

Një nga strategjitë e Iranit kundër sanksioneve është të mbështetet në prodhimin vendas, një politikë ekonomike rezistence, përdorimin e kapaciteteve rajonale dhe zhvillimin e bashkëpunimit rajonal për të neutralizuar një pjesë të konsiderueshme të presionit. Presidenti Pezeshkian e konsideroi zhvillimin e bashkëpunimit me vendet fqinje dhe rajonale si një mënyrë për të kapërcyer sanksionet.

Nga perspektiva e Teheranit, një rend i ri dhe një botë shumëpolare po marrin formë, dhe bota islame po fiton vlerë dhe rëndësi më të madhe gjeopolitike dhe gjeostrategjike me praninë e aktorëve rajonalë dhe ndërajonal.

Erozioni i hegjemonisë perëndimore dhe izolimi i Izraelit në Lindjen e Mesme paraqesin mundësi të reja për Iranin në aspektin e sigurisë dhe bashkëpunimit ushtarak. Këshilltari i Komandantit të Përgjithshëm, Gjeneral Major Yahya Rahim Safavi, kohët e fundit vlerësoi paktin e mbrojtjes në mes të Arabisë Saudite dhe Pakistanit dhe sugjeroi që Irani t'i bashkohet këtij pakti.

Në vitet e fundit, marrëdhëniet e Iranit me fuqitë kryesore islamike janë përmirësuar dhe zhvilluar me shpejtësi. Deri në vitin 2025, Irani dhe aktorët kryesorë islamikë po miratojnë qëndrime të përbashkëta dhe në zhvillim e sipër mbi çështjet rajonale dhe ndërkombëtare për të mbrojtur Palestinën dhe për të promovuar paqen rajonale dhe zhvillimin e qëndrueshëm.

Aktorët myslimanë si Pakistani dhe Algjeria e kanë mbështetur fuqimisht Teheranin në Këshillin e Sigurimit të OKB-së. Përmirësimi gjithëpërfshirës i marrëdhënieve Iran-Arabi Saudite, forcimi i lidhjeve ushtarake dhe vazhdimi i Marrëveshjes së Bashkëpunimit të Sigurisë të vitit 2011 luajtën një rol të rëndësishëm në përmirësimin dhe uljen e tensioneve dhe nxitjen e diskutimeve dhe marrëdhënieve me aktorë të tjerë islamistë.

Vizita e parë zyrtare e Pezeshkian në Islamabad pas luftës 12-ditore dhe sulmit izraelit ndaj Iranit ishte një hap i rëndësishëm në forcimin e marrëdhënieve me Islamabadin. Edhe marrëdhëniet e Iranit me Egjiptin u normalizuan po ashtu. Sudani dhe Irani përmirësuan marrëdhëniet në vitin 2024 pas një ndërprerjeje tetëvjeçare të marrëdhënieve diplomatike.

Ndërsa parlamenti iranian po tregon interes në rritje për propozimin për të krijuar një NATO islamike, shumë persona në Iran, si Mohsen Rezai, besojnë se nëse blloku islamik nuk vepron me vendosmëri, Arabia Saudite, Turqia dhe Iraku mund të bëhen objektivat e ardhshëm të Izraelit, dhe "zgjidhja e vetme është formimi i një koalicioni ushtarak". Për më tepër, sipas Gjeneral Major Yahya Safavi, Irani, Arabia Saudite, Pakistani dhe Iraku mund të arrijnë një marrëveshje kolektive, dhe politika e jashtme e Iranit mund të marrë pjesë aktive në marrëveshjet rajonale të mbrojtjes dhe sigurisë.

Teherani shpreson që hendeku Iran-Arab do të ngushtohet, gjë e cila do të rrisë besueshmërinë e Teheranit dhe do të ndalojë normalizimin e marrëdhënieve në mes të vendeve arabe dhe Izraelit.

Në qershor të vitit 2025, Izraeli dhe SHBA-të sulmuan Iranin, dhe më 9 shtator 2025, Izraeli sulmoi udhëheqësit e Hamasit në Doha të Katarit. Anëtarët e Organizatës së Bashkëpunimit Islamik (OIC) dënuan veprimet e Izraelit në një takim të mbajtur në Doha më 15 shtator.

Pastaj, më 17 shtator, në Riad, Princi i Kurorës Saudite Mohammed bin Salman dhe Kryeministri pakistanez Shahbaz Sharif nënshkruan Marrëveshjen Strategjike të Mbrojtjes së Ndërsjellë (SMDA) me qasjen e përgjithshme "Armiku juaj është armiku ynë".

Shumë njerëz në botën myslimane po i kushtojnë më shumë rëndësi një bote shumëpolare dhe pavarësisë së politikës së jashtme për të krijuar një rend të ri në Lindjen e Mesme.

Nga kjo perspektivë, me bazat amerikane që nuk i përgjigjen më sulmeve izraelite, mburoja amerikane nuk është më një garanci sigurie në Lindjen e Mesme dhe po shfaqet një rend i ri. Shumë vende arabe që më parë e shihnin Iranin si kërcënimin kryesor, tani e shohin Izraelin si një kërcënim serioz.

Pakistani bëri thirrje për masa të koordinuara parandaluese dhe sulmuese dhe deklaroi nevojën për të krijuar një "forcë ushtarake islamike" të ngjashme me NATO-n. Udhëheqësit e Irakut, Egjiptit dhe Turqisë gjithashtu mbështetën krijimin e një koalicioni të përbashkët ushtarak mysliman.

Ndërsa deklarata e përbashkët e bërë në samitin e Katarit të vendeve islamike nuk bëri thirrje në mënyrë të qartë për krijimin e një NATO-je islamike, udhëheqësit folën për bashkimin e burimeve për të krijuar një mburojë që do të mbronte interesat e vendeve rajonale, nevojën për pavarësi rajonale të mbrojtjes dhe bashkëpunim në industrinë e mbrojtjes, dhe një përgjigje dhe pengesë kolektive kundër Izraelit.

Në një samit të mbajtur në Katar në shtator, Teherani kërkoi të organizonte konsultime dhe takime që synonin nxitjen e unitetit dhe solidaritetit brenda Umetit Mysliman kundër agresionit izraelit. Teherani shpreson të ndalojë procesin e normalizimit të marrëdhënieve arabo-izraelite duke forcuar pozicionin e tij në botën arabe.

Mundësitë dhe Pengesat

Ndërsa Organizata e Bashkëpunimit Islamik, e cila përfshin 57 shtete anëtare, historikisht ka qenë e kufizuar në deklarata simbolike, shumë besojnë se ekzistenca e çdo pakti ushtarak islamik mund të çojë në ndarjen e informacionit të sigurisë, rritjen e koordinimit, transferimin e teknologjive ushtarake midis anëtarëve, bashkëpunimin në teknologjitë e mbrojtjes dhe forcimin e aftësive ushtarake, prodhimin e përbashkët të pajisjeve mbrojtëse, konsolidimin e autoritetit, modernizimin dhe forcimin e aftësive ushtarake, përfundimin ose aktivizimin e marrëveshjeve të bashkëpunimit të sigurisë, krijimin e një sistemi kolektiv sigurie, zhvillimin e marrëdhënieve ushtarake dhe ofrimin e mbështetjes për Palestinën.

Për vite me radhë, ideja e krijimit të një NATO-je Islamike është propozuar në literaturën politike dhe të sigurisë të botës islame për të vepruar si një mekanizëm mbrojtës kolektiv kundër kërcënimeve të përbashkëta. Megjithatë, ekzistojnë realitete dhe pengesa të rëndësishme strukturore, gjeopolitike dhe ideologjike. Çdo aktor ka një perceptim të ndryshëm të kërcënimit në varësi të vendndodhjes së tij gjeografike dhe prioriteteve të sigurisë.

Megjithatë, e ardhmja e qasjes së Iranit ndaj botës islame varet nga faktorë të shumtë, duke përfshirë ndryshimet gjeopolitike globale, modelet në ndryshim të ndërveprimit rajonal dhe politikat më pragmatike islamike.

Zhvillimet e vitit të kaluar përfaqësojnë një pikë kthese për vendet myslimane për ta transformuar unionin në një kuadër specifik të sigurisë kolektive. Këto kushte mund të shihen si një variabël i rëndësishëm dhe me ndikim në formimin e titullit "NATO Islamike". Nga kjo perspektivë, krijimi i një "NATO Islamike" po fiton vrull. Prandaj, mundësia e krijimit të një "NATO Islamike" me një funksion të ngjashëm me NATO-n është bërë më e dukshme dhe shumë më e mundshme sesa në të kaluarën.

Marrëveshjet midis Arabisë Saudite dhe Pakistanit duhet të konsiderohen si një përshpejtues për "NATO-n Islamike". Ndoshta ideja e një NATO-je Islamike do të formohet përmes koalicioneve dypalëshe dhe përfundimisht do të çojë në formimin e një koalicioni më të madh.

Burimi : New Eastern Outlook