Të premten e kaluar, më 24 tetor 2025, të gjithë ata që ishin të përfshirë ngushtë në politikën turke prisnin me padurim vendimin e seancës dëgjimore në një çështje që po gjykohej në kryeqytetin e Ankarasë. Pritej që gjykata të jepte një vendim përfundimtar nëse kongresi kryesor i Partisë Republikane Popullore (CHP) të opozitës, i planifikuar për 4-5 nëntor 2023, do të anulohej apo jo.

Padinë për anulimin e kongresit e kishin ngritur disa anëtarë të CHP-së, të cilët dihej se ishin kundër Özgür Özel, i cili fitoi postin e kryetarit të përgjithshëm të CHP-së në zgjedhjet e mbajtura në kongres dhe kundër kandidatit për president të CHP-së që ndodhej në burg, Ekrem Imamoglu. Por, në qarqet opozitare mbizotëronte mendimi i përgjithshëm se kjo padi kishte karakter politik dhe ishte e drejtuar nga Partia për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP), që ndodhet në pushtet, me qëllim të dobësimit të CHP-së.

Në të vërtetë, edhe pse sipas ligjeve në Turqi rezultatet që dalin nga kongreset e partive, pasi miratohen nga Këshilli i Lartë Zgjedhor (YSK), nuk mund të bëhen më objekt gjykimi, padia ishte pranuar nga gjyqësori nën ndikimin e pushtetit dhe procesi gjyqësor kishte filluar; edhe qarqet qeveritare kishin bërë gjithashtu deklarata të ndryshme duke kërkuar anulimin e kongresit.

Megjithatë, pas një viti, balanca e forcave nuk lejoi që nga kjo padi të dilte një rezultat që do ta largonte administratën aktuale nga drejtimi. Gjatë këtij procesi, CHP tregoi një rezistencë të mirë, ndërsa AKP-ja në pushtet nuk guxoi t’i përballonte pasojat politike dhe ekonomike të ndërhyrjes në CHP përmes një vendimi gjyqësor. Kështu, kjo çështje u mbyll në këtë formë.

Nga korrupsioni te spiunazhi, nga dënimet te sekuestrimet

Megjithatë, po atë ditë, më 24 tetor, ndërsa pritej me emocion vendimi i gjykatës, në rend të ditës doli një lajm krejt tjetër: u mësua se ndaj kryetarit të Bashkisë së Stambollit nga radhët e CHP-së dhe kandidatit për president, Ekrem İmamoğlu, i cili aktualisht ndodhet në burg nën akuzën për korrupsion, ishte hapur një hetim i ri me pretendimin për spiunazh.

Në të njëjtin hetim përmendeshin edhe disa emra të tjerë. Edhe pse Hüseyin Gün nuk ishte shumë i njohur për publikun, dy emrat e tjerë, Necati Özkan dhe Merdan Yanardag, njiheshin shumë më mirë nga opinioni publik.

Necati Özkan, një ekspert i marketingut dhe marrëdhënieve me publikun, kishte luajtur rol të rëndësishëm në fitoren e İmamoğlu-së në zgjedhjet e Stambollit si në vitin 2019, ashtu edhe në 2024. Ai ishte arrestuar dhe futur në burg gjatë operacioneve që nisën më 19 mars 2025, dhe ende ndodhej në paraburgim.

Ndërsa Merdan Yanardağ ishte një gazetar i njohur për identitetin e tij socialist dhe opozitar. Gjatë periudhës së qeverisjes së AKP-së, ai ishte arrestuar disa herë dhe kishte qëndruar në burg. Përveç kësaj, televizioni TELE 1, ku ai ishte kryeredaktor, zhvillonte një opozitë të ashpër ndaj qeverisë dhe shpesh përballej me masa ndëshkuese nga Këshilli i Lartë i Radios dhe Televizionit (RTÜK), si gjoba ose pezullime transmetimi.

 

Dy ditë pas publikimit të lajmit për hetimin, Ekrem İmamoğlu — ndaj të cilit ende nuk ishte shpallur aktakuza dhe nuk ishte nxjerrë përpara gjykatës — u nxor për herë të parë pas shtatë muajsh nga burgu i Silivrisë dhe u soll në ndërtesën e gjykatës. Pasi u mbajt për rreth pesë orë në një qeli brenda gjykatës, ai dha dëshminë e tij, duke i mohuar të gjitha akuzat dhe duke theksuar se spiunazhi është i barabartë me tradhti ndaj atdheut, ndërsa e quajti këtë çështje një fyerje ndaj tij.

Në të njëjtën kohë kur İmamoğlu po priste në qeli, mediat pranë pushtetit raportonin me nxitim një lajm tjetër: se Hüseyin Gün, një nga personat e përfshirë në të njëjtin hetim, kishte pranuar të bëhej “bashkëpunëtor” dhe kishte pranuar se kishte bërë spiunazh në dobi të Britanisë së Madhe. Ky lajm përdorej nga të njëjtat media për të krijuar përshtypjen se kjo dëshmonte për spiunazhin e İmamoğlu-së dhe Yanardag-ut, duke pretenduar se İmamoğlu kishte fituar zgjedhjet falë “fuqive të huaja”.

Në të njëjtat orë, kryetari i përgjithshëm i CHP-së, Özgür Özel, i cili kishte ftuar qytetarët të mblidheshin përpara ndërtesës së gjykatës ku do të merrej në pyetje Imamoglu, iu drejtua turmës së mbledhur duke deklaruar se pranimi i Gün-it si bashkëpunëtor ishte një kurth i ngritur nga pushteti ndaj İmamoğlu-së dhe CHP-së. Sipas Özelit, pushteti, që nuk kishte arritur të nxirrte rezultat nga hetimet e mëparshme ndaj İmamoğlu-së, kësaj here kishte sajuar një akuzë absurde për spiunazh.

Në fjalimin e tij, ai iu referua edhe debatit mbi inteligjencën britanike, duke thënë:

“Nuk jam unë ai që ka punuar me inteligjencën britanike në Siri, që ka bërë plane për regjimin sirian, e që sipas planit të përgatitur nga inteligjenca britanike del e thotë ‘Unë e dija çfarë po ndodhte në Siri’ për t’u mburrur. Ne nuk jemi ata që janë mësuar të punojnë me inteligjencën britanike, por anëtarët e AK Partisë.”

Mendimi i përgjithshëm në opinionin opozitar ishte se, pasi nuk kishte arritur ta bindte publikun me akuzat për korrupsion, pushteti këtë herë kishte ngritur akuza për spiunazh ndaj İmamoğlu-s. Për më tepër, shumë figura të mediave opozitare theksonin se përmes kësaj akuze planifikohej vendosja e një kujdestari në Bashkinë e Stambollit, ashtu siç ishte bërë edhe me shumë bashki të tjera.

Një tjetër aspekt i hetimit në fjalë kishte të bënte me politikat e qeverisë ndaj mediave opozitare. Menjëherë pas arrestimit të Merdan Yanardag-ut, madje pa u dhënë ende një vendim gjykate për paraburgim, televizioni ku ai ishte drejtor i përgjithshëm u sekuestrua dhe atje u emërua një kujdestar nga mediat proqeveritare. Një nga veprimet e para të personit të emëruar ishte ndërprerja e programeve ekzistuese dhe mbyllja e kanalit në YouTube të televizionit; në këtë mënyrë, edhe arkivi i kanalit pësoi një goditje të madhe.

Yanardag mohoi akuzat për spiunazh në hetimin e tij në zyrën e prokurorit dhe tha:

“Unë jam një gazetar me bindje të majta dhe atdhetar. Nuk mund të imagjinohet që të jem i përfshirë në ndonjë aktivitet kundër vendit tim apo kundër popullit tonë. Kjo do të ishte akuza më e turpshme që mund të më drejtohej. E refuzoj këtë. Besoj se këto akuza kanë për qëllim të njollosin karrierën time profesionale, të cilën e kam ndjekur si gazetar socialist dhe atdhetar. Një gjë e tillë, para së gjithash, do të ishte tradhti ndaj jetës sime.”

Një dimension i çështjes që shkon përtej politikave të presionit ndaj mediave kishte të bënte me mënyrën se si iu sekuestrua kanali TELE 1. Edhe pse Merdan Yanardağ nuk ishte pronar i Tele 1, e cila është një kompani private, dhe madje pa u dhënë ende asnjë vendim gjykate ndaj tij, kanali iu mor vetëm sepse ishte i lidhur me emrin e tij. Kjo nxori edhe një herë në pah gjendjen e drejtësisë në Turqi dhe faktin që të drejtat dhe liritë më themelore janë nën kërcënim.

Pas marrjes në pyetje që u zhvillua të dielën dhe zgjati gjatë gjithë ditës, prokuroria kërkoi arrestimin e Ekrem İmamoğlu, Merdan Yanardağ dhe Necati Özkan. Për İmamoğlu-n dhe Özkan-in, të cilët tashmë ndodheshin në burg, u dha vendim për paraburgim edhe për këtë çështje, ndërsa Yanardağ u arrestua dhe u dërgua në burg. Ndërkohë, në mediat proqeveritare filloi të qarkullonte lajmi se Hüseyin Gün, një tjetër person i arrestuar, kishte pranuar të bashkëpunonte dhe se do të përfitonte nga “ligji i pendesës efektive”, duke u liruar në ditët në vijim.

Hap pas hapi drejt një Turqie pa zgjedhje

Po, çfarë synohet me gjithë këto? Siç u pa edhe një herë në rastin më të fundit të “çështjes së spiunazhit”, çfarë po përpiqet të arrijë pushteti përmes sistemit gjyqësor?

Për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje, në këtë pikë duhet të rikujtoj një koncept që e kam përdorur shpesh për të përshkruar zhvillimet e fundit në Turqi dhe që e përmenda edhe në artikullin tim të botuar më 17 shtator 2025 në The Cradle, konceptin e “ç’zgjedhëzimit” (ose “heqjes së zgjedhjeve”).

Unë e përdor termin “ç’zgjedhëzim” për të përshkruar një regjim ku kutia e votimit nuk është hequr zyrtarisht, por në praktikë e ka humbur funksionin e saj — pra, ku nga zgjedhjet dalin gjithmonë rezultatet që dëshiron pushteti. Gjatë 22 viteve të fundit, AKP-ja ka bërë hapa shumë të rëndësishëm drejt shndërrimit në një parti-shtet, por për shkak të rrethanave nuk ka mundur të kalojë në një fazë ku të eliminojë zyrtarisht jetën shumëpartiake dhe zgjedhjet.

Megjithatë, në pikën ku është arritur sot, nga njëra anë po përdoren të gjitha mjetet për të penguar kandidimin e İmamoğlu-t, që është rivali më i fortë i Erdoğan-it, dhe nga ana tjetër po arrestohen shumë kryetarë bashkish; ndërkohë që politikat e presionit ndaj mediave dhe gazetarëve opozitarë po thellohen gjithnjë e më shumë. Të gjitha këto tregojnë se pushteti dëshiron ta çojë Turqinë hap pas hapi drejt një situate ku zgjedhjet bëhen në mënyrë de facto të pavlefshme.

I vetëdijshëm se nuk mund të fitojë në zgjedhje të lira e të ndershme, pushteti po ndërmerr njëri pas tjetrit hapa të rinj në politikën e “ç’zgjedhëzimit”, duke e shtuar gjithnjë e më shumë presionin ndaj opozitës.

A mund të ndalet ky proces? Në Turqinë e sotme, është e vështirë të jepet një përgjigje e prerë. Strategjia që do të ndjekë opozita ndaj këtyre veprimeve, qëndrueshmëria e saj, mënyra se si do të përfshijë popullin në këtë ekuacion politik — pra, çfarë rreziku do të jetë e gatshme të marrë — do të përcaktojë drejtimin e këtij procesi. Ajo që është e sigurt është kjo: në muajt, e ndoshta edhe në vitet që vijnë, politika në Turqi do të formësohet kryesisht rreth këtij përplasjesh.

Mendimet e shprehura në këtë artikull nuk janë domosdoshmërisht qëndrimi i The Cradle.

 

 

Burimi : The Cradle Türkiye