Ibrahimi Dinani: Mësimet E Methneuiut (Pjesa E Shtatë)

nga Ibrahimi Dinani | Publikuar në Shk. 18, 2022, 6:38 p.m.

Vini një pasqyrë të madhe, të pastër, të qartë përballë Diellit. Vallë çfarë do t’iu kishte thënë kjo pasqyrë nëse do të kishte gjuhë?! Ajo pasqyrë do t’iu kishte thënë: “Unë jam Dielli”. Citojmë se ajo pasqyrë nuk do të gënjente teksa thoshte: “Unë jam Dielli”. Sepse ajo nuk pasqyron asgjë tjetër përveç Diellit. Shumë mirë por përse pasqyron?! Këtu gjendet një e fshehtë e mahnitshme. Sepse ajo pasqyrë është e madhe, e pastër, e qartë dhe nuk ka ngjyrë. Nëse do të ishte me ngjyrë ajo nuk do të mund ta kishte pasqyruar Diellin. Edhe nëse do të ishte e ndotur ajo rishtas nuk do të mund ta kishte pasqyruar Diellin.

Ismā‘īl Menṣūrī Larixhānī:Me emrin e Allāhut, Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit. Përshëndetje shikues të dashur, ndjekës të çmuar dhe ndjekës të përhershëm të programit të urtësisë. Ne iu shprehim falenderimet tona nga zemra për dashurinë, interesimin, ndjekjen me udhë të ndryshme të programit tonë dhe në veçanti të krijimit të kontaktit me ne. Sado që ta falenderojmë Allāhun e Lartësuar për zënien e rrënjëve kaq të thella, të rrënjosura në thellësitë e popullit tonë të njohurisë islāme dhe urtësisë īrāniane rishtas është e pakët...

 

To kez seraj-é ṭebīet ne mi revi bīrūn,

Koxha bé kuj-é terīḳet guzer tevāni kerd?!

Xhemāl-é jār nedāred néḳab u perde uelī,

Gobar-é rāḥ bénshān tā nezer tevāni kerd.

 

Ti nuk del jashtë oborrit mbretëror të natyrës,

Si do të mund të kalosh nga lagjja e sektit?!

Bukuria e të dashurit nuk ka as mbulesë e as perde,

Pastroje pluhurin e udhës që të mund ta shikosh atë.

 

Ashtu siç e dini dhe ju ne kemi disa programe që po bëjmë fjalë dhe jemi zhytur në detin e veprës me titull: “مثنوي معنوي“Methneuī’l-Me‘neuī” (Dyvargëshit Shpirtërorë) e mistikut, poetit, ṣūfistit dhe të urtit të madh Meulānā Xhelāluddīn Rūmīut dhe kemi disa programe që jemi duke përfituar nga sqarimet e mjeshtrit tonë të nderuar. Ne po hetojmë dyvargëshit e fillimit të fletores së parë të veprës me titull: “Methneuī” (Dyvargëshit) e Meulānës.

Ne urojmë që adhurimet që keni bërë, namazet që keni falur dhe agjërimet që keni mbajtur gjatë këtij muaji të pranohen. Në këtë çast shpresojmë që dhe ju të jeni duke na shoqëruar në këtë udhëtim të mahnitshëm. Kumtojmë se në programin tonë të kësaj mbrëmjeje ne duam të hetojmë çështjen e fiṭratit (natyrshmërisë) në aspektin e veprës me titull: “Methneuī” (Dyvargëshit) dhe të përfitojmë nga sqarimet e çmuara të të mjeshtrit të nderuar Dr. Ibrāhīmī Dīnānīt.

Fillimisht e lus Allāhun e Lavdëruar që të pranojë adhurimet e hirësisë suaj në praninë e Tij.

Unë kur kam parë në veprën me titull: “Methneuī” (Dyvargëshit) e të nderuarit Meulānā për fitratin (natyrshmërinë) ose për Fiṭër Bajramin, kam vënë re se ajo bën fjalë me një larmi thëniesh për fitratin (natyrshmërinë) ose për fitrin. Sipas njërit nga këta kuptime dhe thënie bëhet e ditur se njeriu e ndot me mëkate fiṭratin (natyrshmërinë) që Allāhu i Madhëruar ia ka dhënë atij. Ose duke përdorur këtu shëmbëllimin e bërë nga ai, shprehim se njeriu e lë brenda pluhurit dhe ndotjes pasqyrën e fiṭratit (natyrshmërisë), si shkak i mëkateve të bëra nga ai. Kurse robi që është udhëtar i udhëtimit shpirtëror i pastron këto mbulesa, perde dhe pengesa me adhurime dhe lutje. Kështu ai takohet në një rixh‘at të dytë domethënë me rikthimin në thelbin e tij. Ne në përgjithësi mendojmë se se kthimi do të jetë në Ditën e Ḳijāmetit duke thënë: “إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ“Innā li’l-lāhi ue innā ilejhi rāxhi‘ūne” (Nuk ka dyshim se ne jemi të Allāhut dhe nuk ka dyshim se Ne tek Ai jemi kthyes!) (Sūre Beḳare, 156) Krahas kësaj ne këtu shikojmë se njeriu është gjithmonë brenda një rixh‘ati (kthimi) në thelbin e tij. Mjeshtër i nderuar unë tani dua që t’i lexoj këto thënie dhe ju do t’i komentoni ato.

I nderuari Meulānā e shikon adhurimin si larje, pastrim dhe zbrazje. Ai thur këto vargje:

Dora ime arriti këtu dhe e lau këtë vend,

Dora ime është e paaftë të lajë rūḥun (shpirtin) tim.

O ti që i bën burra ata që nuk janë burra,

Dhuntia, mirësia dhe fisnikëria jote arrin në shpirtra.

Ky ishte kufiri im unë bëra vepra të liga,

O fisnik ti asgjësoje atë kufirin e lig.

Unë i lava ndyrësitë në trupin tim o Allāhu im,

Ndërsa brendinë time laje dhe pastroje ti nga ngjarjet.


Mjeshtër Dīnānī: Me emrin e Allāhut, Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit. Bëj të ditur se ashtu siç është bërë me shenjë në poezinë e lartpërmendur që sapo lexuat, themelin e mendimit të të njohurit Meulānā dhe i mbarë njerëzve të urtë të tjerë, e përbën mendimi se njeriu nuk është i krijuar nga ana e dukshme, e jashtme. Njeriu ka dy anë të dukshmen, të jashtmen dhe të brendshmen, të fshehtën. Ne e kishim paraqitur dhe pasqyruar me dhjetra herë këtë çështje. Nëse njeriu nuk bën kujdes ndaj anës së brendshme, të fshehtë atëherë ai ulet në shkallën e sendeve të ngurta, trupave të pajetë, bimëve, ose më së shumti në shkallën e gjallesave, kafshëve në këtë botë, duke u shndërruar në “esfelu’s-sāfilīni” (më të ultin e të ultëve).

Në këtë pikë ne duhet ta kuptojmë plotësisht nga fillimi çështjen e ṭahāretit (pastrimit). Ne këtu nuk jemi në gjendje që të mund të hyjmë në çështjen se përse janë vënë fjalët. Sipas mendimit të disa njerëzve vënia e fjalëve është nga ana e Allāhut, natyrisht se ne këtu nuk do të hyjmë në këtë çështje. Dijetarët e shkencës së metodologjisë kanë bërë fjalë në mënyrë të hollësishme për këtë.

Fjala “ṭahāret” ka kuptimin e pastërtisë, ndërsa në jurisprudencën islāme fjalët “ḥadeth ose ḥabeth” kanë kuptimin e pastërtisë. Pastërtia ka pjesë të larmishme në jurisprudencë dhe psatërtia sigurohet me ujë; pra uji është pastrues. Ose mashkulli ose femra mund të kenë gjendje të veçanta dhe në këto lloj rastesh merret gusl (larje e plotë e trupit) dhe pastrohet. Domethënë  pas marrjes së këtij guslit (larjes së plotë të trupit) mashkulli ose femra muslimane bëhet i pastër, kështu që mund të falë namaz, mund të shkojë në xhāmi‘, mund të prekë Ḳur’ānin Famëlartë dhe mund të lexojë ājetet e nderuara ḳurānore. Të tëra këto janë ndotje, ndyrësi trupore dhe nditjet, ndyrësitë e trupit pastrohen duke u larë me ujë.

Mirëpo ndotja, ndyrësia e bāṭinit (anës së brendshme) e njeriut apo e shpirtit të tij nuk mund të pastrohet me ujë. Nëse brendia e njeriut është e ndotur nuk mund të pastrohet dhe sikur të zhytet në shtatëdhjetë detra. Se‘dī Shīrāzī rrëfen si më poshtë:

Mos e laj qenin në shtatë detra,

Sepse kur laget ai bëhet dhe më i ndyrë.

Ndotja, ndyrësia në kushte normale është diçka që ndodh më pas dhe lahet me ujë. Por disa gjëra janë vetë të ndotura, ndyra; pra ndotja nuk ka ndikuar, ndodhur tek to. Tani nuk dua të hyj në hollësitë e gjërave që janë të ndotura, të ndyra në vetvete, por këto lloj gjërash nuk pastrohen duke u larë me ujë.

Ndotja e brendisë ose e shpirtit të njeriut është më tepër se ndotja e trupit të tij. Në jurispridencën, ligjet islāme janë të caktuara gjërat që janë pranuar si të ndotura. Për shembull këto janë gjëra të numëruara si gjaku, ngordhësira, qelbësira, urina, etj,. Pra kur ju i keni prekur këto gjëra trupi juaj, ushqimi juaj, pija juaj dhe veshja juaj bëhen të ndotura. Por ndotja e brendisë së njeriut nuk është një ndotje e tillë si një, dy, pesë, dhjetë, pesëdhjetë ose njëqind. Ç’të thuash e sado të thuash që të tëra janë të përfshira: “Ndyrësitë dhe poshtërsitë e tilla si kryelartësia, mendjemadhësia, mburrja, krenaria, koprracia, lakmia, përdhunimi, zilia, vrasja, vjedhja etj., nuk janë të tilla si një, dy, pesë, dhjetë”.

Ka një ḥadīth të përcjellur nga i nderuari i dërguar i Allāhut (). Ky ḥadīth është me të vërtetë tronditës. I nderuari i dërguar () në këtë ḥadīth thotë si më poshtë: “Shirku (përshkrimi shok i Allāhut) është më i fshehtë brenda bashkësisë sime, se tingujt, zërat e hapave, këmbëve të një milingone të zezë e cila ecën mbi një gur të zi mbi një natë sterrë të zezë”. Tani mendoni se sa zë mund të bëjnë hapat, këmbët e një milingone të zezë, në një natë sterrë të zezë, në një vend malor në errësirën e natës?! Ja pra ai (p.q.m.t.) bën të qartë se tingulli, zëri, ngacmimi i shirkut është më i fshehtë se zëri i këmbëve të milingonës!

Disa njerëz pandehin se vetë janë muuaḥḥidë (njëjësues) por nuk janë as në dijeni se brenda ç’lloj shirku të thellë që kanë rënë. Për shembull ata i ka mbytur lavdërimi, krenaria, mburrja dhe nuk janë as në dijeni të saj. Zhurma e shirkut është shumë e frikshme. Njeriu mund ta shikojë veten e tij si ‘ālim (dijetar), ‘ābid (adhurues), kerīm (fisnik), zāhid (asket) bamirës, por në të vërtetë ai është mbytur në shirk. Këto janë sëmundje bāṭini (të brendshme).

Por me çfarë pastrohen të tëra këto ndotje?! Tani dalëngadalë po bëjmë hyrje me poezinë e mistikut Meulānā. Larja dhe pastrimi i këtyre ndotjeve para së gjithash kërkon dituri, njohuri, urtësi dhe më pas vepër të mirë. Ndotjet, shëmtitë brenda njeriut pastrohen me urtësi, vepër të mirë dhe çiltërsi, ikhlāṣi sinqeritet. Sigurisht se nëse nuk ka sinqeritet nuk mund të ketë as vepër të mirë. Sepse sinqeriteti është kushti i çdo vepre të mirë, është bërja me qëllimin e afrimitetit me Allahun. Ikhlāṣi (sinqeriteti) është mungesa e dyfytyrësisë, syfaqësisë në një vepër. Ja pra këto janë pastruese.

Tani ngadalë-ngadalë le të vijmë në çështjen e Fitër Bajramit. Fjala, termi fiṭr ka kuptime të ndryshme si copëtoj, çaj, ndaj, pres, shkëpus. Kjo fjalë është përdorur në këtë kuptim dhe në ājetin e mëposhtëm ḳurānor: إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ“Idha’s-semāu’n-feṭarat”. (Kur të çahet qielli). (Sūre Infiṭār, 1)

Larixhānī: “فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا“Fiṭrata’ll-llāhi el’letī feṭara’n-nāse ‘alejhā”. (Fiṭrati (natyra e pastër e krijimit) të Allāhut është ajo me të cilën Ai krijoi njerëzit mbi të). (Sūre Rūm, 30)

Mjeshtër Dīnānī: Po, miratoj se dhe në këtë ājet të nderuar ḳurānor ka të njëjtin kuptim. Njeriu është i pastruar nga ndotjet në fiṭratin (natyrën e pastër të krijimit) të tij. Ne nuk mund të hasim, ndeshim një festë si Fiṭër Bajrami në fetë e tjera përveç Islāmit ose të paktën në Krishterim. Vallë a e dini arsyen përse?! Sepse njëri nga dallimet kryesore mes Islāmit dhe Krishterimit është ky: “Krishterimi e pranon njeriun si mëkatar në thelb. Kurse Islāmi thotë njeriu është i pastër në thelb, ndërsa mëkati është ‘ariḍi (i bërë më vonë).

Po, pohoj se njeriu mund të duket si mëkatar në Islām; mirëpo sipas Islāmit njeriu e ka bërë këtë mëkat më vonë. Pikërisht ashtu siç ndodh tek trupi, pra trupi i njeriut është i pastër por mund të ndotet më vonë. Pra kjo ndotje i vjen nga jashtë atij. Kurse Krishterimi thotë: “Jo, njeriu është mëkatar në thelb”. Sipas Krishterimit kur ati ynë Ādemi (p.m.t.) bëri mëkatin ai nuk e bëri mëkatin këtu në tokë, por e bëri në Xhennet. Sepse njeriu ishte mëkatar në thelb dhe i nderuari Mesīḥ ‘Īsā i biri i Merjmes (p.m.t.) duhet ta pastronte mëkatin fillestar duke u kryqëzuar dhe duke u bërë theror.

Ndërsa sipas Islāmit natyra e njeriut është i pastër në krijim. Njeriu ndotet, përlyhet me mëkatin gjatë jetës që jeton në këtë botë. Shumë mirë çfarë është Fiṭër Bajrami në këtë pikë?! Këtu arrijmë në këtë përfundim: “Ju do ta nisni dhe lini pas muajin e bekuar të Ramaḍānit i cili do të zgjasë një muaj. Nëse njeriu me të vërtetë do t’i japë të drejtën këtij muaji dhe bëhet një njeri i ikhlāṣit (çiltërsisë, dëlirësisë, sinqeritetit) dhe i ‘ibādetit (adhurimit, qenies rob) ai do të ketë bërë një punë shumë të rëndësishme dhe të vyer”.

Si fillim njeriu do t’i mbyllë udhën e lidhjeve të kësaj bote. Njëri nga interesat më të mëdha të njeriut është ngrënia dhe pirja. Sepse shumë orekse të njeriut burojnë nga ngrënia dhe pirja, kështu që njeriu do ta mbyllë këtë udhë në këtë muaj të bekuar. Shejṭāni i mallkuar vjen nga kjo udhë, pra nga ngrënia dhe pirja, nga muaşeretlerden dhe nga një sërë gjërash të pafund tek njeriu. Ja pra njeriu duke mbajtur agjërim, duke mos ngrënë e mos pirë, duke mos thënë dhe dëgjuar fjalë të liga dhe të ndyra, duke mos shikuar gjëra të ndaluara, duke mos bërë mëkat, duke mos bërë kurvëri ai do ta mbyllë këtë udhë dhe do të pastrohet.

Kur interesat, lidhjet, varësitë e jashtme të njeriut pakësohen, atëherë pakësohen dhe lidhjet e brendshme. Ja pra njeriu duke mbajtur agjërim do të mbyllë këtë udhën e ligësive, mëkateve, ndyrësive, shëmtive. Kjo është arsyeja se kur i mbyllni udhën këtyre shëmtive, atëherë do të jeni kthyer tek natyra e krijimit tuaj të pastër. Ja pra ky është Fiṭër Bajrami, i cili nënkupton se ju keni pastruar brendinë dhe paraqitjen tuaj gjatë një muaji dhe jeni kthyer në krijimin tuaj thelbësor pothuajse si të kishit rilindur. Domethënë dhe krijimi thelbësor i njeriut është i pastër. Kurse ky është një bajram. Pra ky është bajrami i pastrimit nga mbarë ligësitë, mangësitë, mëkatet, ndyrësitë, shëmtitë dhe ligësitë etike, morale dhe shpirtërore. Sipas meje ky është bajrami më i bukur.

Larixhānī:

Shust u shujī kon ve ‘ān geh bé ḥarābāt-é ḥaram,

Tā ne gerded z to īn dejr-é ḥarāb aludé.

Laje dhe pastroje veten dhe më pas eja në pijetore,

Derisa ky vendi i asketëve dhe dashuruesve mos të ndotet për shkakun tënd.

Në këtë rast fjala “ḥarābāt” (luftime, shkatërrime) ka kuptimin e fiṭratit (natyrës së pastër të krijimit)?!

Mjeshtër Dīnānī: Po, shumë e saktë, fjala “ḥarābāt” ka kuptimin e asgjësimit, luftimit, shkatërrimit të lidhjeve të kësaj bote. Pra ḥarābāti është vendi ku shkatërrohen të tëra lidhjet, tanimë ky vend është liria dhe shpëtimi. Ky është “ḥarābāti” (pijetorja) në terminologjinë e të urtëve.

Larixhānī: Mjeshtër, ju shënjuat një pikë shumë të bukur. Ashtu siç lajmëruat dhe ju ndotjet e dukshme, jashtme lahen dhe pastrohen me ujë, por me çfarë duhet t’i lajmë dhe pastrojmë ndotjet e brendshme, të fshehta?! Ṣūfisti Meulānā rrëfen vargjet e mëposhtme në këtë çështje:

Ana e jashtme e mohuesit nuk është e ndyrë,

Ndyrësia e tij vjen nga morali i tij dhe feja e tij.

 

Kundërmimi i jashtëm i ndyrësisë vjen nga njëzetë hapa larg,

Kurse kundërmimi i brendshëm i ndyrësisë shkon nga Reji në Shām.


Madje ngjitet deri në qiej,

Dhe mbush hundën e ḥurīve dhe Riḍuānit.

Si rrjedhojë unë duhet të vë theksin se kur gënjejmë, kur mëkatojmë, kur përgojojmë, kur tradhtojmë, ne duhet të dimë se kundërmimi i këtyre mëkateve është shumë më tepër neveritës, pështirosës, shqetësues se kundërmimi i atyre ndyrësive të jashtme.

Mjeshtër Dīnānī: Po, themi se në këtë poezi i njohuri Meulānā ka shprehur dhe mendimin e tij në çështjen e mohimit. Mohimi ka të bëjë me brendinë dhe jo me paraqitjen. Qenia e ndyrë e mohuesit ka të bëjë me qenien e ndyrë të brendisë së tij. Duke thënë “ai njeri që nuk e ka brendinë e pastër është mohues”, këtu ai e çon mohimin në brendi.

Larixhānī: Mëkati më i lig dhe më i madh është shirku.

Mjeshtër Dīnānī: Largimi dhe shmangia hem nga shirku i fshehtë dhe hem i hapur është mjaft i vështirë. Natyrisht se çështja e shirkut të të fshehtë është shumë më e vështirë. Fundja shirku i hapur është i qartë. Njeriu bëhet musliman kur thotë: “Lā ilāhe il’lā Allāh Muḥammedun resūlu’ll-llāhi” dhe çështja mbyllet. Mirëpo shirku i fshehtë nuk e lë kaq lehtë njeriun. Sepse njeriu herë-herë nuk e di këtë dhe herë-herë ai mashtron vetveten.

Njeriu e gënjen vetveten shumë më tepër se të tjerët. Shumë mirë por përse njeriu gënjen vetveten shumë më tepër se të tjerët?! Shikoni njeriu në një këndvështrim ka vërtetësinë e formës që ai është në të vërtetë; ndërsa në këndvështrimin tjetër ka formën që do të bëhet. Pra gjithmonë ka një dallim mes vërtetësisë dhe formës, gjësë që do të bëhet. Nëse njeriun e pranon gjendjen e pranishme të tij ai mund ta përmirësojë atë. Por njeriu mund të dojë të bëhet dhe gjëra të tjera. Këto kërkesa ndonjëherë mund të jenë epshore, mishtore, trupore, ose vetjake. Njeriu herë pas herë do të hyjë në atë formë, pra ai e flijon vërtetësinë e tij për atë gjë që do. Ja pra në këtë pikë ai gënjen vetveten.

Larixhānī: Po, edhe ky është një nifāḳ (dyfytyrësi) i brendshëm. “Nifāḳu është vëllai i shirkut”. Përfshirja e njeriut brenda kësaj është shumë e rrezikshme. Imām Sexhxhādi (p.m.t.) thotë kështu në Lutjen e Ebū Ḥamzait: “O Allāhu im, pastromë zemrën time nga nifāḳu (dyfytyrësia), veprat e mia nga rijāja (syfaqësia), dīnin (fenë) time nga kidhbi (gënjeshtra) dhe syrin tim nga khijāneti (tradhtia)”.

Mjeshtër Dīnānī: Nëse njeriu bëhet i drejtë me vetveten, atëherë ai shikon mangësitë, të metat e tij. Unë herë-herë u them bëhuni të sinqertë me vetveten nxënësve në klasë. Disa njerëz më kundërshtojnë duke më thënë: “Vallë si ka mundësi që fëmijtë, njerëzit, nuk janë të sinqertë me vetveten?!”Këtyre njerëzve unë iu kthej përgjigjen: “Po, përsëris se njeriu mund të mos jetë i drejtë,i sinqertë me vetveten”. Qenia e njeriut i sinqertë me vetveten nënkupton qenien e tij të drejtë me vetveten.

Nësenjeriu bëhet i drejtë dhe i sinqertë me vetveten, atëherë ai i di dhe shikon mangësitë, të metat e tij dhe mundohet t’indreqë ato. Por duke qenë se njeriu ka kërkesa të shumëllojshme ai nuk do t’i pranojë ato mangësi. Ai mashtron vetveten duke thënë kjo nuk është mangësia ime, dukuri e cila është shumë e rrezikshme.

Larixhānī: Mjeshtër i nderuar ju bëtë fjalë për qenien i drejtë. Vallë a është më mirë thënia e kësaj apo përjetimi i kësaj?!

Mjeshtër Dīnānī: Jetesa e saktë kërkon thënien e drejtë. Jetesa e saktë është një thënie e mahnitshme. Ju krijuat një fjali shumë të bukur. Nëse njeriu jeton saktë në fund të fundit ai thotë dhe të vërtetën.

Larixhānī:Shumë mirë mjeshtër ju falenderojmë shumë për sqarimet tuaja, por me lejen tuaj si fillim le të bëjmë një pushim të shkurtër dhe do të vazhdojmë pas tij...

***

Larixhānī:Mjeshtër i nderuar, Meulānā e shëmbëllen rūḥun (shpirtin) me shtambën diku tjetër në veprën e tij.

Ç’është ajo shtambë, ajo është trupi ynë i mbrojtur,

Brenda saj është uji i huqeve tona të liga.

O Allāhu im pranoji këtë qypin tonë dhe shtambën tonë,

Mefisnikërinëeājetit:“Me të vërtetë Alāhu kablerëvetet dhe dhe pasuritë e besimtarëve në këmbim të Xhennetit”.

Ujin e kësaj shtambe me pesë grykë që janë pesë shqisat,

Pastroje nga çdo lloj ndyrësie.

Kështu që le të ketë një hulli qëhapet në det i kësaj shtambe.

Derisa në këtë mënyrë shtamba ime të marrë huqin e detit.


Kjo është hem një lutje dhe hem një thënie e vërtetësisë. Ai me këtë shëmbëllim do të thotë kështu: “Njeriu ashtu si shtamba duhet ta pastrojë vazhdimisht vetveten nga ndotjet”.

Mjeshtër Dīnānī: I madhi Meulānā këtu e shëmbëllen njeriun me një shtambë me pesë grykë. Këto pesë grykë përfaqësojnë pesë shqisat. Disa e kanë shëmbëllyer njeriun me një liqen, pra me një liqen ku derdhen pesë lumenj. Por dhe pesë lumenjtë rishtas përfaqësojnë pesë shqisat. Qoftë liqen qoftë shtambë, nëse nuk tregohemi të kujdesshëm shpalosim se si liqeni si shtamba mund të ndoten.

Nëse shqisat nuk janë nën hegjemoninë e mendjes atëherë ndodh ndotja. Pra nëse pesë shqisat dëgjimi me veshë, nuhatja, shikimi, shijimi dhe prekja janë në kontrollin e mendjes është mirë. Në përgjithësi kështu është por njeriu herë-herë e tepron, i humb kujdesi, përqendrimi, vëmendja dhe del nga hegjemonia e mendjes. Ja pra atëherë ai gabon. Ja pra atëherë ndotet hem uji i liqenit dhe hem uji i shtambës.

Mirëpo nëse ai lidhet me këto baza të brendshme dhe të fshehta, pra nëse shqisat janë të lidhura me mendjen atëherë shqisat nuk gabojnë. Shqisat duhet të jenë në shërbimin e mendjes.

Ashtu siç e dini të urtët tanë pranojnë shqisat e ditura të cilat janë sipas radhës: dëgjimi me veshë, nuhatja, shikimi, shijimi dhe prekja. Në shtesë ata flasin dhe për qenien e “bintasjas” ose “ḥissu’l-mushterekit” (shqisës së përbashkët). Fjala “bintasja” është forma, trajta e shtrembëruar e fjalës së lashtë greke “fantazia”. Sipas këtij mendimi “bintasja” është vendi ku mblidhen të tërë konceptet shqisore. “Ḥissu’l-mushtereki” (shqisa e përbashkët) hyn në botën e khajālit (ëndrrës) dhe bota e ëndrrës hyn në botën e pamjeve. Nga bota e ëndrrës shkon në botën e vegimit dhe nga bota e vegimit shkon në botën e mendjes.

Kjo ndarje që të urtët tanë kanë bërë lidhur me konceptet shqisore është shumë e mirë. Muḥjiddīn Ibn ‘Arabiu ka thënë një fjali shumë të bukur në këtë çështje, që është një nga fjalitë më të çuditshme. Megjithëse Ibn ‘Arabiu ishte një i ditur, ndonjëherë ai kishte dhe përqendrimin, vëmendjen e një të urti dhe kjo është shumë e thellë. Ibn ‘Arabiu rrëfen si vijon: “Asnjë përzierje dhe gabim në këtë botë nuk është më i madh se gabimi i përzierjes së shqisave me ëndrrat”.

Ëndërrimi është gjëja që ju shikoni duke e konceptuar dhe ka një formë, pamje, trajtë. Pra gjithmonë ka një formë në ëndërrim. Imām Suhreuerdi i beson botës munfaṣil (të ndarë) të ëndrrës, kurse Ṣadru’l-Muteel’lihīnShīrāzī i beson botës muttaṣil(tëbashkuar) të ëndrrës.Imām Suhreuerdi pohon se ëndrra është jashtë njeriut dhe se ka një botë të emërtuar si bota e pamjeve, ndërsa Mullah Ṣadrā pohon se ëndrra është brenda njeriut.

Si përfundim këto pamje ndonjëherë vijnë nga ana e brendshme dhe ndonjëherë shkojnë nga ana e jashtme. Nëse bëni kujdes që të dy janë shqisa e përbashkët. Ja pra këtu disa herë ndodh gabimi. Pra Ibn ‘Arabiu thotë të vërtetën, teksa thotë se ky është gabimi mëimadh.

Atoëndrra që janë kurthi i kujdestarëve,

Janë pasqyrimet e fytyrëhënorëve në Xhennetet e Allāhut.

Shtojmë se zbulimet e ndërsjella të të diturve vijnë nga fillimi i të fshehtës dhe bëhen të dukshme si një pamje në anën e saj të brendshme. I dituri shikon një pamje, por ajo pamje që ai ka parë (ëndërr) nuk vjen nga kjo botë; ajo vjen nga bota e të fshehtës. Për shembull ru’jāṣādiḳa (ëndrratbesnike) që kanë shikuar i nderuari Ādem (p.m.t.), i nderuari Ibrāhīm(p.m.t.), i nderuari Ismā‘īl (p.m.t.), i nderuariJūsuf (p.m.t.), i nderuari Jūnus (p.m.t.), i nderuari Muḥammed (p.q.m.t.), të dërguarit (), lajmëtarët dhe kujdestarët kanë ardhur nga ana e brendshme dhe jo nga ana e jashtme. Kurse ndonjëherë ato shkojnë nga ana e jashtme. Por ato përzihen në ëndrra. Ashtu siç ka përkufizuar Ibn ‘Arabiu asnjë përzierje dhe gabim në këtë botë nuk është më i madh, më i rrezikshëm se gabimi i përzierjes së shqisave me ëndrrat.

Njeriu ndonjëherë pandehsee ka dëshmuar, parë, vështruar në këtë botë, diçka që ka marrë nga bota e fshehtës, ka kuptuar ose ka dëshmuar. Ndonjëherë ndodh e kundërta. Ai pandeh si të fshehta gjërat që ka shikuar në këtë botë dhe që shkojnë në shqisën e përbashkët dhe në ëndërr. Kështu bëhen dhe ata të cilët e pandehin veten të dërguar (p.m.t.),lajmëtar (p.m.t.), autoritet,Imām Mehdīu (p.m.t.).

Shikoni sipas një morie rrëfimesh i nderuari i dërguar i Allāhut () e kishte parë të nderuarin kryeengjëll Xhibrīl (p.m.t.) në pamjen e ṣaḥabiut (bashkëkohësit, shokut) të nderuar DiḥjeKelbit (k.m.t). Ky i fundit ishte një ṣaḥabi fisnik (k.m.t.) i cili ishte shumë bukurosh, i pashëm dhe jetonte në Mekkën e Nderuar. Ai e shikonte në botën e shpalljes atë dhe i dëgjonte fjalët nga gjuha e tij. Mirëpo i nderuari i dërguar () nuk gabonte. Ai (p.q.m.t.) e dinte se kjo ishte shpallje dhe se i nderuari Xhibrīl (p.m.t.) ishte bërë i dukshëm në këtë pamje.Njerëzit e tjerë mund ta gabojnë dhe të ngatërrojnë këtë, por të dërguarit (p.m.t.) nuk e bëjnë kurrë këtë gabim.

Disa njerëz shikojnë një pamje nga jashtë dhe pandehin se ajo pamje është nga bota e të fshehtës. Numri i këtyre njerëzve që ngrejnë këtë lloj pretendimi është mjaft i lartë në ditët e sotme. Ja pra kjo është arsyeja se Ibn ‘Arabiu përmbledh se nuk ka asnjë gabim më të madh, më të rrezikshëm se përzierja e botës së shqisave me ëndrrat.Shprehemi kështu sepse bota e ëndrrës është laṭīf(e butë),kështu që ka mundësi që të jetë e dukshme duke ardhur nga vendi i prejardhjes së të fshehtës.Ja pra ky gabim nuk duhet të bëhet.  Tëdërguarit (p.m.t.) nuk e bëjnë kurrë këtë gabim, por njerëzit e tjerë e bëjnë shpeshherë këtë gabim.

Larixhānī:Kjo nënkupton se puna është shumë e vështirë. Ashtu siç ka thënë Imām ‘Alīu(p.m.t.):“Mbajtja e agjërimit të mendjes ndaj mëkateve, është më mirë se mbajtja e agjërimit të stomakut ndaj ushqimit dhe pijes”.Mosndotja e ëndrrës së njeriut është e një rëndësie jetike.

Mjeshtër Dīnānī: Nënvizojmë se ëndrra është e shumëllojshme. Sërish dhe një fjali e Ibn ‘Arabiut është shumë e mrekullueshme.Kjo është një fjali shumë e mençur, e zgjuar e Ibn ‘Arabiu. Ai tregon si vijon:“Nuk ka ndonjë botë më të gjërë se bota e ëndrrës. Bota e ëndrrës është e aq e gjërë sa nuk mund të matet. Ëndrrat e të dërguarve, lajmëtarëve dhe kujdestarëve janë të ndryshme nga ëndrrat e njerëzve të tjerë. Ëndrrat e tyre janë të fshehta dhe ata e dinë nëse një ëndërr është e shejṭānitapo është hyjnore. Kjo është arsye se njerëzit duhet të dëgjojnë fjalët e të dërguarve, lajmëtarëve, kujdestarëve dhe imāmëve të pafajshëm (p.m.t.) dhe jo atyre që pretendojnë këtë gjë”.

Larixhānī:I nderuari Meulānā e bën të ditur në dyvargëshin pasardhës se kur do të pastrohen këto ndotje, ndyrësi:

Kështu që le të ketë një hulli qëhapet në det i kësaj shtambe.

Derisa në këtë mënyrë shtamba ime të marrë huqin e detit.

 

Kjo nënkupton që shtamba të lidhet në njëshmërinë dhe tanimë të mos ndotet aspak.

Mjeshtër Dīnānī:Po, nëse njëra nga grykët e kësaj shtambe arrin në det, tanimë ajo nuk ndotet. Ja pra kjo ështëlidhja me lidhja me kujdestarët e të Vërtetit të Bekuar dhe të Madhëruar. Lidhja me kujdestarët e të Vërtetit të Bekuar dhe të Madhëruar është një ecuri, rrjedhë që jeni lidhur me të Vërtetin e Bekuar dhe të Madhëruar. Tanimë nuk ka ndotje këtu.Mjafton që ju të lidheni me të dërguarit (p.m.t.).

Larixhānī: “صِبْغَةَ اللَّهِ ۖ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً ۖ وَنَحْنُ لَهُ عَابِدُونَ“Ṣibgate’ll-llāhi ue men aḥsenu mine’ll-llāhi ṣibgaten ue naḥnu lehu ‘ābidūne”. ((Kjo feja jonë është) Ngjyrosje e Allāhut, e kush më bukur se Allāhu ngjyros (me fe). Ne jemi të Atij adhurues). (Sūre Beḳare, 138)

Mistiku Meulānā bën të qartë kështu në dyvargëshin e radhës:

Kush do që të jetë bashkë me Allāhun,

Le të ulet në praninë e kujdestarëve.

Mjeshtër Dīnānī: Megjithatë dhe kjo lidhje është shumë e çuditshme. Mbarë lidhjet janë të ndryshme. Pra ne nuk mund të dimë as cilësinë dhe as sasinë e lidhjes.

Ka një lidhje që nuk dihet si është dhe nuk mund të matet sa është,

Mes Zotit të njeriut dhe shpirtit të njeriut.

Prakjolidhjenukështësilidhjae një litarime një litar ose si lidhja e një trupi me një trup. Kjo është e ndryshme nga të tëra lidhjet si cilësi. Kjo është arsyeja se njeriu tanimë nuk ka frikë nga ndotjet kur ai lidhet me mëshirën hyjnore, njohurinë hyjnore, urtësinë hyjnore.

Larixhānī: Ṣūfisti Meulānā ilustron një shembull tjetër, në të cilin rrëfen tregimin e romakëve dhe kinezëve. Sipas këtij tregimi piktorët romakë dhe piktorët kinezë garojnë përpara sullṭānit.Këtyre të fundit iu jepet një dhomë dhe në mesin e tyre vihet një perde. Më në fund përcaktohet se do ta fitojë garën ajo palë, e cila do të ketë bërë pikturën më të bukur. Ky tregim është mjaft e hollësishme dhe e gjatë por në fund të tregimit romakët vetëm sa shkëlqejnë murin. Sullṭāni vjen dhe fillimisht shikon pikturën e bërë nga kinezët. Më tej shërbyesit tërheqin atë perden e vënë dhe shikojnë se piktura e bërë nga kinezët u pasqyrua disa herë më shumë në murin e shkëlqyer nga romakët.

Unëkam një pyetje rreth kësaj çështjes së pasqyrimit, e cila është se vallë si është i mundur pasqyrimi i një ngjarjeje më tepër se një herë?! A është dhe e fshehta e shfaqjes më tepër se kjo?!

Mjeshtër Dīnānī: Unë dua të përgjigjem nëse kemi kohë. Lejomëni t’iu përgjigjem me një fjali pyetjes suaj dhe ndoshta sqarimin e saj do ta bëjmë tani, ose ndoshta një herë tjetër.Vini një pasqyrë të madhe, të pastër, të qartë përballë Diellit. Vallë çfarë do t’iu kishte thënë kjo pasqyrë nëse do të kishte gjuhë?! Ajo pasqyrë do t’iu kishte thënë: “Unë jam Dielli”. Citojmë se ajo pasqyrë nuk do të gënjente teksa thoshte: “Unë jam Dielli”. Sepse ajo nuk pasqyron asgjë tjetër përveç Diellit. Shumë mirë por përse pasqyron?! Këtu gjendet një e fshehtë e mrekullueshme.Sepse ajo pasqyrë është e madhe, e pastër, e qartë dhe nuk ka ngjyrë. Nëse do të ishte me ngjyrë ajo nuk do të mund ta kishte pasqyruar Diellin. Edhe nëse do të ishte e ndotur ajo rishtas nuk do të mund ta kishte pasqyruar Diellin.Nëse ju do të fryeni frymën tuaj në pasqyrë atëherë pasqyra do të avullohet.Fjala pasqyrë kalon shpeshherë në poezitë e këtyre poetëve. Nëse ju e ndotni, ngjyrosni, nxini, ose e vishni me avullnjë pasqyrë, atëherë ajo nuk mund të pasqyrojë në mënyrë të saktë. Pasqyra pasqyron sepse ajo është e pastër, e qartë dhe pa ngjyrë.

Edhenjeriu është kështu. Pra dhe kur njeriu bëhet si pasqyrë ai nuk do të zotërojë asgjë nga vetvetja. Edhe të dërguarit dhe kujdestarët janë kështu. Pra ata nuk zotërojnë asgjë nga vetja. Si  rrjedhojë dhe i Vërteti i Bekuar dhe i Madhëruar është shfaqur në shkallën më të lartë tek ta. Shfaqja e të Vërtetit të Bekuar dhe të Madhëruar është më tepër tek ta. Ju nuk mund ta shikoni të Vërtetin e Bekuar dhe të Madhëruar pa qenë ata.

Krahas kësaj sa më tepër që të jetë dhe qenia fir‘aun tek njeriu atëherë aq më tepër venitet dhe zbehet ngjyra hyjnore. Ajo nuk mund të marrë kurrë ngjyrën hyjnore, sepse ajo ka ndotjet, ndyrësitë dhe nxirjet e veta. Kjo çështja e pasqyrimit është njëra nga mrekullitë e kësaj bote në këtë pikëpamje. Kushti i pasqyrimit është qenia e pastër dhe e qartë e saj, që përkthehet qenia e pastruar nga vetvetja. Fundja ky është dhe vendi i “fenāsë” i të urtëve. Ja pra ky është vendi i “fenā fi’l-lāhi” (shkrirja, vdekja në Allāhun) dhe “beḳā bi’l-lāhi” (qëndrimi me Allāhun).

Larja, pastrimi dhe zbrazja nga egoizmi, qenia vetjak, vetvetja i njeriut do të thotë pastrimin e çdo lloj ngjyre që ka të bëjë me mua.Kur të pastrohen gjërat inḍimāmi(të shtuara) brenda meje atëherë drita e të Vërtetit pasqyrohet tek unë. Ja pra atëherë dora e njeriut bëhet dora e Allāhut, syri i njeriut bëhet syri i Allāhut, veshi i njeriut bëhet veshi i Allāhut dhe këmba e njeriut bëhet këmba e Allāhut.Njeriu bëhet pikërisht si gjendja e gjuhës së pasqyrës e cila thotë: “Unë jam Dielli”.Edhe një pasqyrë që thotë: “Unë jam Dielli” nuk ka gënjyer.

Larixhānī:Meulānā këtu shpalos një fjalim shumë asket:

Ai e tregoimë mirë këtu atë që pa atje,

Ai i la aq të çuditur sa t’i nxirrte sytë nga zgavrat e syve.

Mjeshtër Dīnānī: Përfundojmë duke thënë se kjo çështje është e pranishme në mesin e të urtëve. Aq sa njeriu është pasqyra e Allāhut, aq dhe Allāhu është pasqyra e njeriut. Njeriu mund ta shikojë tek i Vërteti i Bekuar dhe i Madhëruar vetveten, gjithashtu njeriu është pasqyra e Allāhut, si dhe Allāhu e shikon tek njeriu vetveten. Allāhu i Lartësuar e shikon në pasqyrën e qenies së të nderuarit të dërguar () vetveten, në të njëjtën kohë dhe i nderuari i dërguar () e shikon tek Allāhu i Lavdëruar vetveten. Pra në një anë ajo është një pasqyrë dhe në një anë kjo është një pasqyrë.

Larixhānī: Shumë mirë Meulānā vijon kështu:

Rūmijān‘ān ṣūfijānend ej peder,

Bī z teḳerrur u kitāb u bīḥoner.

 

Romakët janë ata ṣūfistë o at,

Ata përsëri janë të privuar nga libri dhe aftësia, arti.

(Ata nuk janë njerëz të ḳīle ueḳāle (thashethemeve) por janë njerëz të ḥālit (gjendjes)).

Sepse ata i pastruan dhe i shkëlqyen zemrat e tyre,

Ata i pastruan nga lakmia, zilia dhe armiqësia zemra e tyre.

Pra nëse nuk ka armiqësi, vetë zemra bëhet një pasqyrë. Për këtë arsye Imām Ṣādiḳu (p.m.t.) thotë se armiqësia është sëmundja më e keqe dhe e cila largohet e fundit nga zemra.

Mjeshtër Dīnānī: Po, nëse një dijetar ka armiqësi, atëherë dhe dituria e tij ndotet.

Larixhānī: Po mjeshtër, ne përfituam shumë por për fat të keq dhe koha e programit tonë mbaroi.Megjithatë shpresojmë se ndjekësit tanë të nderuar, miqtë tanë të urtësisë të kenë përfituar nga sqarimet mjeshtrit tonë. Urojmë që ndjekësit tanë të dashur të kenë mbetur të kënaqur, të cilët ne i falenderojmë. Me dëshirën dhe shpresën se do të takohemi në një tjetër program, iu themi mirëmbetshi së bashku me mjeshtrin tonë të nderuar.



Burimi : Medya Şafak