Ibrāhīmī Dīnānī: Mësimet E Methneuīut (Pjesa E Dymbëdhjetë)

nga Ibrahimi Dinani | Publikuar në Maj 5, 2022, 12:26 a.m.

Lënia i vetëm, ndërprerja, shkëputja e lidhjes nuk është punë e Allāhut. Ndërprerja e lidhjes është një fjali që bëhet, është shkak për mohimin. Ndërprerja e lidhjes nuk do të thotë vetëm mbarimi i mëshirës, dashurisë, dhembshurisë, qenies Zot të Allāhut; një fjali e tillë është problematike, shqetësuese dhe në aspektin logjik, mendor. Ndërprerja ka kuptimin e qenies së kufizuar hem të Allāhut dhe hem të qenieve. Megjithatë për një qenie të pafund dhe pakufi nuk bëhet fjalë për largësinë.

Ismā‘īl Menṣūrī Larixhānī: Me emrin e Allāhut, Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit. Përshëndetje shikues të dashur, ndjekës të çmuar dhe ndjekës të përhershëm të programit të urtësisë. Ne iu shprehim falenderimet tona nga zemra për dashurinë, interesimin, ndjekjen me udhë të ndryshme të programit tonë dhe në veçanti të krijimit të kontaktit me ne. Sado që ta falenderojmë Allāhun e Lartësuar për zënien e rrënjëve kaq të thella, të rrënjosura në thellësitë e popullit tonë të njohurisë islāme dhe urtësisë īrāniane rishtas është e pakët...

Dīdī ké shodem sākin-é kūjet ākher,

Oftādé sebūjem leb-é xhūjet ākher.

Bā īn dél-é teng u dīd-é derjāī,

Men xhān dehem ez Khesret-é ru’jet ākher.


E pe se u bëra banor i lagjes tënde në fund,

Ra shtamba ime në buzën e lumit tënd në fund.

Kjo zemër e mbushur me mall dhe me sytë e detit,

Lërmë të jap shpirt me mallin e fytyrës tënde në fund.

Ashtu siç e dini dhe ju ne kemi disa programe që po bëjmë fjalë dhe jemi zhytur në detin e veprës me titull: “مثنوي معنوي” “Methneuī’l-Me‘neuī” (Dyvargëshit Shpirtërorë) e mistikut, poetit, ṣūfistit dhe të urtit të madh Meulānā Xhelāluddīn Rūmīut. Fillimisht ne iu shprehim falenderimet tona bashkë me mjeshtrin e nderuar si pasojë e interesimit të shfaqur nga ana juaj. Ne jemi duke përfituar shumë nga mesazhet tuaja. Qëllimi ynë në këtë program është mundësia e dhënies së përgjigjes pyetjeve tuaja në fushën e diturisë, njohurisë, urtësisë dhe në çështjen e urtësisë së Islāmit dhe Ḳur’ānit Famëlartë që është një oqean i paanë.

Tanimë ashtu siç e dini ne bashkë me mjeshtrin tonë të nderuar, që është njëri nga filozofët më të spikatur të botës muslimane, po iu paraqisim komentimin e disa pjesëve të mendimeve që gjenden në thellësitë e oqeanit të pafund të të mirënjohurit Meulānā.

Ne po mundohemi që t’i japim përgjigje pyetjes suaj të drejtuar në formën: “Cilat janë udhët e fitimit, marrjes së urtësisë” me mendimet e të nderuarit Meulānā dhe komentimin e mjeshtrit tonë të nderuar.

Citojmë se tanimë ashtu siç janë në dijeni dhe ndjekësit tanë të nderuar që kanë ndjekur programin tonë të kaluar hapi i parë i urtësisë është koncepti shqisor. Ne duhet t’ua dimë vlerën e shqisave tona të dukshme, të jashtme dhe duhet t’i përdorim në mënyrën më të mirë këto. Nëse ne i përdorim në mënyrën më të mirë këto atëherë ne mund të përfitojmë dhe nga fitimi i fshehtë ose frymëzimi i padukshëm.

Sot duam të sqarojmë një etapë tjetër. Ne do të përfitojmë nga tregimi i elefantit në shtëpinë e errët. Kumtojmë se çdo njeri kishte prekur elefantin duke zgjatur dorën e tij me qëllim që të kuptonte se çfarë është ai, në atë tregim dhe mistiku Meulānā kishte nxjerrë këtë përfundim nga kjo:

Fjalët e tyre ishin të ndryshme nga njëra-tjetra si pasojë e mendimeve të tyre,

Njëri i tha “del” kurse tjetri i tha “elif”.

 

Nëse secili do të kishte një qiri në dorë,

Atëherë nuk do të kishte ndryshim në fjalët e tyre.


Mjeshtri ynë i nderuar bëri të ditur se qiriri i këtushëm është drita e mendjes. Me sqarimet e deritanishme bëmë përmbledhjen e programit të shkuar dhe hyrjen e programit të ditës së sotme.

Mjeshtër i nderuar, lejomëni t’iu kumtoj se më pas i nderuari Meulānā përshkruan kështu:

Shqisa e syrit i ngjan thjesht pëllëmbës, thjesht shkumës aq,

Brendia e dorës, nuk mund ta prekë plotësisht atë.

Syri që sheh detin është një gjë, syri që sheh shkumën është diçka tjetër,

Lëre shkumën, brendinë e dorës dhe shiko me syrin e detit.

Më tej poeti Meulānā sqaron se çfarë do të thotë “syri i detit”. Syri i detit është një sy i tillë që nuk ka kufi dhe kusht dhe nuk ka mbulesë, pengesë për të. Ky është ai sy brenda të cilit asgjësohet, mbytet, shkatërrohet çdo gjë.

Kush është peshku çfarë është deti që kalon në shëmbëlltyrë,

Që ai që është ‘azīz (i gjithëfuqishëm) dhe melik (mbretërues) t’i shëmbëllejë atij?!

Qindra mijra detra dhe peshq në botën e qenies,

Ju bëjnë sexhde (përulen) përpara asaj krenarie, nderi dhe mirësie.


Mjeshtër, ne duam që të na sqaronit se çfarë janë deti dhe peshku që ceken këtu dhe se çfarë kanë patur për qëllim njerëzit e urtë me këta. Vallë a synohet qenia absolute këtu apo e vërteta e qenies e shëmbëllyer me detin?!

Mjeshtër Dīnānī: Me emrin e Allāhut, Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit. Bëj të ditur se ashtu siç cekët dhe ju kjo është plotësisht e vërtetë, por përpara se të kalojmë në çështjen e detit lërmëni që të sqaroj hollësinë e fjalëve që ṣūfisti Meulānā ka përdorur në poezinë e tij. Shprehem kështu sepse me vërtetë ai e ka përdorur në një mënyrë shumë të bukur në këndvështrimin e fjalëve.

Ai thotë se prekja me brendinë, pëllëmbën e dorës është e kufizuar. Miratoj se kjo është mëse e natyrshme dhe e vërtetë, sepse kur ju prekni diçka për të kuptuar, ju mund të prekni atë vetëm aq sa iu merr brendia, pëllëmba e dorës dhe brendia e dorës është shumë e kufizuar. I urti Meulānā e shëmbëllen shqisën me brendinë e dorës. Ashtu siç shqisa e prekjes është e kufizuar gjithashtu dhe shqisa e shikimit është e kufizuar. Fjala vjen një njeri sa mund të jetë horizonti i shikimit i një njeriu?! Deri në ç’largësi mund të shikojë?! Njeriu nuk mund të shikojë shumë larg madje ai nuk mund të shikojë as shumë afër.

Disa njerëz mund të çuditen rreth fjalëve të mia kur them se njeriu nuk mund të shikojë afër ose shumë afër. Ata mund të kundërshtojnë duke thënë vallë si është e mundur që e afërta nuk shikohet. Shikoni brendia e kapakut të syrit tuaj është gjëja më e afërt me syrin tuaj. Ju kur mbyllni syrin tuaj vallë a mund ta shikoni brendinë e syrit tuaj?! Pra megjithëse nuk ka asnjë lloj largësie mes bebes së syrit dhe kapakut të syrit sërish ne nuk mund ta shikojmë atë. Si rrjedhojë pohojmë se ne nuk mund të shikojmë as shumë afër dhe as shumë larg.

Gjithashtu dhe veshi ynë punon në këtë mënyrë, ai nuk mund t’i dëgjojë tingujt, zërat më të lartë dhe tingujt, zërat më të ulët se sa frekuencat e caktuara. Në këtë mjedisin ku ne jetojmë në këtë botë gjenden një kakofoni, larmi tingujsh, zërash në këtë çast, por ne rishtas nuk mund t’i dëgjojmë këta tinguj, zëra duke qenë se frekuenca e tyre nuk është në përputhje me tonën. Disa gjallesa, kafshë e kanë shqisën e dëgjimit më të fuqishëm se ne, meqenëse ato mund të dëgjojnë zërat që janë në një frekuencë më të lartë ose më të ulët me tonën. Përsëri dhe shqisa e nuhatjes së disa kafshëve është më e fuqishme, e zhvilluar se e jona.

Fjala vjen syri i shqiponjës ose hunda e qenit është shumë e mprehtë. Kështu që bëjmë të ditur se syri, veshi, hunda, dora, gjuha e njeriut janë të kufizuara. I nderuari Meulānā këtu përdor termin “kef desti” (brendia, pëllëmba e dorës) lidhur me prekjen. Pra prekja juaj është sa brendia e dorës suaj. Kurse më pas ai bën shëmbëllimin e “kef derjāsë" (shkumës së detit). “Kef derjā” (shkuma e detit) nuk është “kef desti” (brendia, pëllëmba e dorës), shkuma është sipër detit. Kur valët godasin bregun krijohet një shkumë që qëndron sipër ujit të detit. Vallë sa mund të konceptojë detin ajo shkumë që qëndron sipër detit?! Vetëm sa ajo shkumë...

Domethënë qenia jonë është një det, bota e qenies është një  det. Qenia e shqisave tona mund të konceptojë vetëm sa brendia e dorës sonë, ose shkuma mund ta konceptojë detin vetëm sa shkuma. Shikoni, nëse një njeri shikon vetëm shkumën sipër detit e shikon detin vetëm sa shkuma. Por nëse njeriu bëhet det dhe e shikon detin me syrin e detit atëherë ai shikon një oqean të pafund. Njeriu duhet të jetë me horizont, largpamësi, mendim deti.

Edhe njeriu kështu është. Disa njerëz duan të arrijnë në të vërtetën me shqisat e tyre dhe ata mund të arrijnë në atë të vërtetë në masën e shqisave të tyre. Por nëse ata duan të arrijnë në të vërtetën me brendinë e tyre ata mund të arrijnë deri në mendjen e plotë duke kaluar dhe përtej mendjes që tanimë këtu nuk ka asgjë për të thënë. Unë e shikoj si vendin e pranisë anën e epërme të mendjes. Sigurisht se këtu nuk mund ta sqarojmë vendin e pranisë. Shprehem kështu sepse kur duam të sqarojmë vendin e pranisë “ḥuḍūri” (prania) bëhet “ḥuṣūl” (përftim). Njëri nga gabimet që bëhen në ditët e sotme është orvatja e sqarimit të “‘ilmu’l-ḥuḍūrit” (diturisë së pranisë). Mirëpo “‘ilmu’l- ḥuḍūri” (dituria e pranisë) nuk është një gjë që mund të sqarohet. Në çastin kur ju nisni të sqaroni dhe flisni për “ḥuḍūrin” (praninë) tanimë ju e keni kthyer, shndërruar në “ḥuṣūl” (përftim) atë.

Unë dua të bëj një shëmbëllim: Për shembull dhe pafundësia, pakufizimi “gajru’l-mutenāhīsë” është kështu. Kur ju përpiqeni të sqaroni pakufizimin e keni bërë të kufizuar. Pafundësia nuk është një gjë që mund të futet, përfshihet, strehohet as në gjuhën tonë dhe as në mendjen tonë. Ja pra një botë e tillë është dhe ‘ālemu’l-ḥuḍūri (bota e pranisë). Kur ju mundoheni ta bëni të ditur, përcaktoni, shprehni, sqaroni ose cilësoni me gjuhë tanimë ju e keni shndërruar në gjendje ḥuṣūli (të përftuar) atë.

Mendja është shumë lart, ana e epërme e saj është vendi i pranisë, i cili fundja nuk është jashtë, përveç mendjes, por është mendja dëshmuese, shikuese, mendja e pranisë. Nëse një njeri sheh vetveten, qenien dhe botën nga vendi i pranisë, ai e ka parë vetveten pikërisht si deti. Këto janë saktësisht fjalët e Meulānës.

Larixhānī: I nderuari Meulānā rrëfen si më poshtë:

Lëvizja e shkumave vjen nga deti ditë e natë,

Ti e sheh shkumën por nuk e sheh detin, sa çudi!

Ne përplasemi me njëri-tjetrin pikërisht si anijet,

Syri ynë është errur brenda detit të ndriçimit.

Mjeshtër Dīnānī: Po, anijet përplasen me njëra-tjetrën, por deti nuk përplaset kurrë. Ai është det, çdo gjë vjen nga lloji i tij.

Larixhānī: Ai vazhdon kështu më pas:

Uji ka një ujë, ai e zvarrit atë,

Edhe shpirti ka një shpirt, i cili e tërheq dhe e kthen, rrotullon ashtu siç do.

Mjeshtër Dīnānī: Kjo është një fjali shumë e hollë, i nderuar Larixhānī. Uji është i rrjedhshëm, uji i botës së kuptimit, shpirtërore bën të mundur rrjedhjen. Pra ai do të thotë: “Uji nuk ishte i rrjedhshëm në vetvete; rrjedhja, kthjelltësia, qartësia, tejdukshmëria e ujit u bë falë kësaj”. Në shtesë bëni kujdes, sepse uji është burimi i jetës.  “وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ” “Ue xhe‘alnā mine’l-māi kul’le shej’in ḥajjin efelā ju’minūne” (Dhe Ne bëmë, krijuam nga uji çdo gjë të gjallë, vallë a nuk mendojnë?!) (Sūre Enbijjā, 30)

Ky bruz merr ujë nga deti,

Çdo shtambë merr aq sa ujë sa mund të marrë.

Një shtambë mund të marrë ujë aq sa një shtambë; një gotë mund të marrë ujë aq sa një gotë. Por deti është i paanë, pakufi dhe pafund. Duke qenë se uji është burimi i jetës, si rrjedhojë nënvizojmë se një mori gjërash janë shëmbëllyer me ujin. Jeta, dituria, mençuria, njohuria dhe urtësia janë shëmbëllyer me ujin. Gjithashtu pohojmë se nëse në botën biologjike ka ujë ka dhe jetë.

Larixhānī: Atëherë a mund ta kuptojmë si “e vërteta e qenies” detin e cituar në këtë poezinë e Meulānës?!

Mjeshtër Dīnānī: Po, ne mund ta mendojmë atë si “të vërtetën e qenies” dhe si “të vërtetën e shpirtit të njeriut” që është i lidhur me të vërtetën e qenies, madje dhe lëkura është anije. Ajo është e lidhur me “unin” absolut, me “qenien” absolute. Ja pra deti është e vërteta e njeriut. Dituria e njeriut se vjen vetë nga deti, ja pra kjo është urtësia. Por njeriu e quan veten se i përket tokës.

Larixhānī: Kurse në një vend tjetër përkufizon si më poshtë:

As një burim rrjedh nga shpirti,

E as trupi vishet me të gjelbër.

 

As zëri i një dëshiruesi të zjarrtë është në të,

E as kënaqësia e një pikë vere të një banuesi është në të.

Mjeshtër Dīnānī: Ngjyra e gjelbër është treguesja e ujit, pra në vendin ku ka ujë ka jetë, gjallëri, gjelbërim. Ajo që synohet këtu është jeta shpirtërore. Njeriu i këtushëm është pikërisht si njeriu i vdekur. Krahas dukurisë së frymëmarrjes dhe qenies i gjallë, sërish ai nuk e shikon atë gjelbërimin e jetës shpirtërore në vetvete, sepse zëri i dëshiruesit të zjarrtë nuk ngrihet në të. Zëri i dëshirës së zjarrtë është një zë shumë i veçantë. Zëri i dëshirës së zjarrtë është dashuri. Ai nuk e shikon dëshirën e zjarrtë në vetvete, sepse nxitja, shtysa e shpirtëtore ka vdekur në të. E thënë ndryshe zëri i asaj dëshire të zjarrtë nuk jehon në malin e zemrës së tij.

Larixhānī: Kurse trupin ai e shëmbëllen me anijen që noton mbi ujë, por anija nuk e di këtë. Ai vazhdon si më poshtë:

Ku është ajo mbrojtje që një mal të tillë,

E bën njësh me tokën me bel, kazëm, lopatë dhe shat.

Mjeshtër Dīnānī: Pra ai do të ka për qëllim të thotë këtë: Ai mal i cili nuk bën të mundur jehonën brenda zërit të dëshirës së zjarrtë duhet bërë njësh me tokën me kazëm dhe shat, pikërisht ashtu siç u bë njësh me tokën Mali i Sīnāit në të cilin gjendej i nderuari Mūsā (p.m.t.) dhe me shfaqjen e Allāhut të Lartësuar. “فَلَمَّا تَجَلَّىٰ رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَكًّا وَخَرَّ مُوسَىٰ صَعِقًا” “Felemmā texhel’lā Rabbuhu li’l-xhebeli xhe‘alehu dekkān ue kharra Mūsā ṣa‘iḳān” (Kur u shfaq Zoti i tij në drejtim të malit Ai e bëri atë thërrime-thërrime njësh me tokën dhe Mūsāit i ra të fikët). (Sūre E‘rāf, 143) Ja pra kur ai mal u bë njësh me tokën zëri i dashurisë, dëshirës së zjarrtë arriti në veshin e Kelīmu’ll-llāhit (Fjalës së Allāhut).

Larixhānī: Njerëzit njëherë shkuan pranë Imām Bākirit (p.m.t.) dhe i drejtuan pyetjen: “Vallë si mund ta dimë se ne jemi shī‘ītët tuaj?!” Imām Bākiri (p.m.t.) u kujton pikërisht atë zërin e dëshirës së zjarrtë dhe u kthen përgjigje atyre: “Dëgjoni në brendinë tuaj atë zë që vjen nga e fshehta”. Kur ata i ngrenë pyetjen: “Për sa kohë”, ai i jep përgjigjen: “Një javë”. Ata vijnë pas një jave dhe i rrëfejnë se nuk e kanë dëgjuar atë zë me veshë, kurse ai i bën të ditur kështu: “Shumë mirë le të jenë dyzetë ditë, nëse e dëgjoni brenda dyzetë ditëve, atëherë ju jeni nga shī‘ītët tanë” Ata vijnë përsëri dhe i rrëfejnë si më poshtë: “Imzot, ne nuk e dëgjuam rishtas me veshë”. Kjo është arsyeja se Imām Bākiri (p.m.t.) iu drejtua duke i thënë: “Shumë mirë, le të jetë një vit”. Pas një viti shumica e tyre erdhi dhe i tha: “Imzot, ne nuk dëgjuam sërish asgjë”. Pas kësaj Imām Bākiri (p.m.t.) i tha: “Shkoni dhe vizitoni zemrën tuaj sepse ka vdekur”.

Mjeshtër Dīnānī: Po, theksoj se kjo është gjëja që ceket me thënien: “ngurtësimi i zemrës” në Ḳur’ānin Kerīm. “ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُمْ مِنْ بَعْدِ ذَٰلِكَ فَهِيَ كَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً ۚ وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهَارُ ۚ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاءُ ۚ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ ۗ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ” “Thumme ḳaset ḳulūbukum min be‘di dhālike fehije ke’l-ḥixhāreti eu esheddu ḳasueten ue inne mine’l-ḥixhāreti lemā jetefexhxheru minhu’l-enhāru ue inne minhā lemā jeshsheḳḳaḳu fejakhruxhu minhu’l-māu ue inne minhā lemā jehbiṭu min khashjeti’l-lāhi ue mā Allāhu bigāfilin ‘ammā te‘melūne” (Dhe më tej u ngurtësuan zemrat tuaja pas kësaj si gurët madje dhe me një ngurtësim më të fortë, sepse nuk ka dyshim se ka nga gurët nga të cilët gufojnë lumenj dhe nuk ka dyshim se ka nga ata të cilët çahen dhe del nga ata ujë madje ka nga ata që rrokullisen nga frika e Allāhut dhe Allāhu nuk është i hutuar, i shkujdesur nga ajo që veproni). (Sūre Beḳare, 74)

Ndonjëherë ju me të vërtetë shikoni se buron ujë brenda një guri. Mirëpo nëse zemra e një njeriu është ngurtësuar dhe nëse është larguar nga i Vërteti i Bekuar dhe i Madhëruar, tanimë nuk mund të ngrihet zëri i mëshirës, dashurisë së ndërsjellë dhe dëshirës së zjarrtë të njeriut në asnjë mënyrë nga ai. Një zemër e cila ka zërin e dëshirës së zjarrtë brenda saj është e gjallë, e ndezur dhe e zgjuar. Mirëpo mjerë gjendja e asaj zemre në të cilën nuk vjen ai zë!

Larixhānī: Shumë mirë mjeshtër, njëri nga mbiemrat e bukur të detit në poezinë e mistikut Meulānā është dhe ushqimi i tij i gjallesave brenda tij. Uji nuk i tregon ndotjet, ndyrësitë e tyre. Kurse shkakun e urtësisë së këtij deti ai e sqaron me gjallërinë dhe lëvizjen e tij. Mullah Hādī Sebzeuārī shprehet si vijon në lidhje me dyvargëshin: “Uji ka një ujë, ai e zvarrit atë,

Edhe shpirti ka një shpirt, i cili e tërheq dhe e kthen, rrotullon ashtu siç do” të Meulānës: “Deti, sheh bregun dhe shikon një gjërësi të madhe dhe e godet kreun e tij në bregdet. Pavarësisht kësaj madhësie ai e godet kreun e tij në bregdet duke thënë vendi im është i ngushtë”. Me të vërtetë sa bukur që e ka sqaruar Mullah Hādī Sebzeuārī mesazhin e detit.

Mjeshtër Dīnānī: Po, zëri i dëshirës së zjarrtë për të cilën folëm pak më parë është një shembull i goditjes së valëve të detit në bregdet. Kjo do të thotë se deti do të bëhet dhe më det. Pavarësisht gjërësisë dhe madhësisë së tij ai vend i duket i ngushtë. Kjo është arsyeja se përse ai i godet valët e tij në bregdet. Gjithashtu dhe nëse njeriu zotëron zërin e dëshirës së zjarrtë ja pra atëherë ai bëhet det. Por nëse ai nuk e zotëron atë zë dhe kënaqet me gjendjen e pranishme atëherë ai kufizohet me atë trup dhe mbetet brenda atij kufiri.

Larixhānī: Shumë mirë mjeshtër ju falenderojmë shumë për sqarimet tuaja, por me lejen tuaj si fillim le të bëjmë një pushim të shkurtër dhe do të vazhdojmë pas tij...

***

Larixhānī: Shumë mirë mjeshtër i nderuar, lërmëni t’iu zbardh se ṣūfisti Meulānā bën fjalë për hollësitë shumë të çuditshme, të habitshme dhe tërheqëse në pjesët që do të lexoj tani. Ai përshkruan kështu: “Ashtu siç Allāhu i merr shpirtrat gjatë netëve gjithashtu dhe deti përhap një muzikë të tillë që mbarë gjallesat flenë, ato gjejnë heshtje, prani dhe qetësi. Kjo në të njëjtën kohë është dhe mbiemri i Allāhut”.

Ti i tërheq sërish në kurth me një fishkëllimë ato,

Dhe më pas i dërgon të tërë në punën dhe brengën e tyre.

 

Ashtu si Isrāfīli që shfaq mëngjesin,

Ai i sjell të tërë nga ai vend në botën e pamjeve.

 

Ai bën shpirtrat “munbasiṭ” (e shpërndarë) trup,

Ai çdo trup e lë përsëri shtatzënë.

 

Shpirti i lë pa samar kuajt e tij,

Kjo është e fshehta e thënies: “Gjumi është vëllai i vdekjes”.

Mjeshtër i nderuar këtu të vjen kjo pyetje në mendje. Kjo është ana murabbi (arsimuese, edukuese, rritëse, stërvitëse) e Allāhut, pra qenia e Allāhut Zoti i Botërave. Pra ai mundohet të tregojë qenien Zot të Allāhut këtu. Disa njerëz pandehin se Allāhu thjesht dhe vetëm na krijoi dhe më tej na la të vetëm në gjendjen tonë. Megjithatë ne shohim këtë kur vëmë qenien Zot të Allāhut re: Ne po mund të jemi të hutuar nga Ai, por Ai nuk është kurrë i hutuar nga ne qoftë për një çast të vetëm.

Mjeshtër Dīnānī: Po, pohoj se ashtu siç shenjuat dhe ju valët e detit janë të ndryshme nga njëra-tjetra ditën dhe natën. Shtoj se detarët e dinë shumë më mirë se unë se gjendja e detit gjatë gjatë ditës është e ndryshme nga gjendja e detit gjatë natës. Kjo dukuri është një gjë që është në përputhje me mjedisin detar dhe me një larmi gjallesash të ndryshme që jetojnë në thellësitë e detit. Shumëllojshmëria e këtyre gjallesave të cilat jetojnë në shtresat e ndryshme të detit nuk është aspak e vogël. Kjo është nevoja e qenies Zot. Ju në pyetjen tuaj folët për konceptet e “Rubūbijjetit” (qenies Zot) dhe “khalḳun” (krijimin). Nëse më lejoni le të flasim pakëz për këtë “khilḳatin" (krijimin) në këtë çështje.

Me fjalë të tjera qoftë “‘Ahdu’l-‘Atīḳi, Teurāti” (Besëlidhja e Vjetër), qoftë “‘Ahdu’l-Xhedīdi, Inxhīli” (Besëlidhja e Re) dhe qoftë Ḳur’āni Famëlartë kanë qëndruar mbi çështjen e krijimit. Megjithatë disa njerëz e kanë keqkuptuar këtë thënien “khaleḳa” (krijoj). Thënia “khaleḳa” (krijoj) është keqkuptuar. Ashtu siç kumtuat dhe ju teksa po bënit fjalë për poezinë e këtushme të Meulānës, Allāhu i Lartësuar nuk i la në gjendjen e vetme gjallesat, krijesat, qeniet pasi i krijoi.

Lënia i vetëm, ndërprerja, shkëputja e lidhjes nuk është punë e Allāhut. Ndërprerja e lidhjes është një fjali që bëhet, është shkak për mohimin. Ndërprerja e lidhjes nuk do të thotë vetëm mbarimi i mëshirës, dashurisë, dhembshurisë, qenies Zot të Allāhut; një fjali e tillë është problematike, shqetësuese dhe në aspektin logjik, mendor. Ndërprerja ka kuptimin e qenies së kufizuar hem të Allāhut dhe hem të qenieve. Megjithatë për një qenie të pafund dhe pakufi nuk bëhet fjalë për largësinë.

I Vërteti i Bekuar dhe i Madhëruar është i pafund. Mes Allāhut të Lavdëruar dhe khalḳut (krijimit), e thënë ndryshe në mesin e Khāliḳut (Krijuesit) dhe makhlūḳut (krijesës) nuk ka asnjë kufi që mund të thuhet se “kjo është ana e Allāhut dhe kjo është ana e makhlūḳut (krijesës)”. Kjo është vetëm një çmenduri, lajthitje, marrëzi e disa njerëzve. Nuk ka kufi në mes; sepse kufiri është një gjë që kufizon dy anët. Ku ka një kufi atëherë ky kufi nënkupton se dy gjëra janë kufizuar.

Mirëpo as që mund të përfytyrohet një gjë si kufizim në këndvështrimin e të Vërtetit të Bekuar dhe Madhëruar. Si rrjedhojë vëmë theksin se lidhja mes Khāliḳut (Krijuesit) dhe makhlūḳut (krijesës) nuk ndërpritet, pritet. Për këtë arsye dhe të urtët tanë kanë parapëlqyer më shumë përdorimin e fjalës “texhel’li” (shfaqje) në vend të fjalës “makhlūḳ” (krijesë). Pra këto terma nuk janë përdorur ashtu shkeleshko ose rastësisht si t’i vijë. “Texhel’li” (shfaqja) nuk është e ndarë nga “mutexhel’li” (shfaqësi), as “fejḍi” (frymëzimi) nuk është i ndarë nga “fejjāḍi” (frymëzuesi) dhe as “makhlūḳu” (krijesa) nuk është e ndarë nga “Khāliḳu” (Krijuesi).

Meqenëse këto nuk janë të ndara rishtas nuk janë as të lëna të vetme. Ato janë gjithmonë nën dritën e hirit, ndihmës së të Vërtetit të Bekuar dhe të Madhëruar. Duke zënë fill që nga atomi që është qenia më e vogël, nga mikrobi, miza, nga mushkonja deri tek galaksitë që janë qeniet më të mëdha, universet, yjësitë theksojmë se që të tëra janë nën përfshirjen, rrethimin e Allahut të Madhëruar.

“وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَٰذَا الْكِتَابِ لَا يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا ۚ وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا ۗ وَلَا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدًا” “Ue ūḍi‘a’l-kitābu fetere’l-muxhrimīne mushfiḳīne mimmā fīhi ue jeḳūlūne jā uejletenā māli hadhā’l-kitābi lā jugādiru ṣagīraten ue lā kebīraten il’lā āḥṣāhā ue uexhedū mā ‘amilū ḥaḍirān ue lā jeḍḥlimu Rabbuke eḥadān”. (Dhe do t’u vihet libri (i veprave), e i sheh mëkatarët të frikësuar nga shënimet që janë në të dhe do të thonë: “Të mjerët ne, si është puna e këtij libri që nuk ka lënë as (mëkat) të vogël e as të madh pa numëruar, shënuar?!” dhe atë që punuan, vepruan e gjejnë të gatshme, të pranishme dhe nuk i bën padrejtësi Zoti yt askujt). (Sūre Kehf, 49) Qëllimi i numërimit, quajtjesm shënimit të gjithçkaje në këtë ājet nuk është numërimi i Allāhut me numër, shifër i tyre. Folja “iḥṣā” (numërimi) pra numërim ka kuptimin e shënimit, përfshirjes, rrethimit.

Qenia Zot i të Vërtetit të Bekuar dhe të Madhëruar është e përhershme dhe e përjetshme. Qenia Zot e Allāhut të Madhëruar nuk ka marrë asnjëherë fund. Kjo përkthehet se nuk ka asnjë kohë kur Allāhu i Lartësuar nuk është Zot. Qenia Zot e Allāhut të të Lavdëruar është qenia Rubūbijjet e Tij (edukues, stërvitës, Zot). Qenia Rubūbijjeti i Tij është arsimimi, edukimi i Tij që do të thotë përkryerja e Tij e mangësive, të metave. Kjo dukuri nënkupton kalimin e aftësisë, mjeshtërisë në veprim, pra drejtimi i Tij i botërave. Njeriu i cili flet për një ndërprerje në këtë çështje, duhet të shikojë lajthitjen e tij. Ndërprerja nuk është e vërtetë, por është vetëm një lajthitje.

Madje dhe njerëzit më mohues nuk e kanë ndërprerë shpresën nga i Vërteti i Bekuar dhe i Madhëruar. Ndërprerja, shkëputja e shpresës nga Ai është thjesht dhe vetëm lajthitja e tyre. Zbardhim se është pikërisht kjo ajo që Meulana ka për synim teksa ai e shëmbëllen qenien Zot me detin. Me të vërtetë sa bukur që e ka thënë! Ne jemi zhytur brenda detit të mëshirës. Por vallë a e di një gjallesë e detit se është në det?! Nëse ajo largohet nga deti atëherë ajo orvatet që të kthehet në det. Nëse ju e nxirrni një peshk në tokë ç’do të bëjë?! Ai do të përpëlitet dhe do të përpiqet të kthehet në det dhe ai do të ngordhë nëse nuk do të mund të kthehet në vendin e prejardhjes së tij. Gjithashtu dhe ne gjendemi në detin e pafund dhe të përhershëm të mëdhirës por nuk jemi në dijeni të kësaj. Ne pandehim se jemi vetëm nga dheu. Ne nuk mendojmë se i përkasim detit.

Larixhānī: Më vonë ai arrin në përfundim dhe kumton si më poshtë:

Fjala jonë dhe vepra jonë është ecja jashtë,

Kurse ecja e të brendshmes është sipër qiellit.

 

Shqisa pa thatësi e pa (këtë botë) sepse lindi nga thatësia,

Kurse shpirti i ‘Īsāit e vuri këmbën e tij në det.

 

Ku do ta gjesh ujin e jetës?!

Ku do t’i çash valët e detit?!

 

Movxh-é khāḳi vehm u fehm u fékr-é māst,

Movxh-é derjā meḥv u sukr est u fenāst.

 

Vala e tokës është vegimi ynë, kuptimi ynë dhe mendimi ynë,

Ndërsa vala e detit është shkatërrim, dehje dhe asgjësim.

Mjeshtër Dīnānī: Shpirti i të nderuarit Mesīḥ ‘Īsāit (p.m.t.) i përkiste detit dhe shkoi në det. Nëse shkon në thellësitë e detit kjo do të thotë se shkon në të të fshehtën, të brendshmen. Nëse mjaftohesh me të dukshmen, të jashtmen atëherë kjo nënkupton se je hutuar nga deti. Ne i përkasim detit, ne duhet t’i përkasim detit. Përkatësia jonë e detit është qenia jonë me zemër deti. Zemra jonë është det, pra është pakufi. Zemra jonë është pakufi, por zemra nuk është një copë mishi që rreh për pompimin e gjakut. Ne nuk po bëjmë fjalë për zemrën biologjike këtu, por po bëjmë fjalë për zemrën e vërtetë dritarja e së cilës është e hapur në det. Ky është dhe gabimi dhe lajthitja jonë; sepse ne e kemi harruar vetveten. Shprehem kështu sepse ne nuk e njohim vetveten, ne pandehim se jemi të përbërë vetëm nga ana e dukshme, e jashtme dhe nga trupi.

Larixhānī: Ai flet për valën e tokës dhe valën e detit. Ai thotë se vala e tokës janë lajthitjet, vegimet, kuptimi dhe mendimi ynë. Kurse vala e detit është kalimi nga vetja, dehje, asgjësim dhe zhdukje. Në këtë pikë duhet të kujtojmë tregimin e “naḥuit ue maḥuit” (gramatikës dhe asgjësimit, mbytjes).

Mjeshtër Dīnānī: Po, kjo është e vërtetë sepse mësuesi i gramatikës mburret se di tre-katër rregulla gramatike. Ai i drejton pyetjen: “A ke studiuar gramatikë?!” njeriut që ka përballë. Kur ky i fundit i kthen përgjigjen: “Jo, unë nuk kam studiuar gramatikë”, atëherë mësuesi i gramatikës i rrëfen: “Të paska shkuar gjysma e jetës”. Më pas shpërthen një stuhi dhe anija fillon e lëkundet si pasojë e valëve të detit. Këtë herë bashkëbiseduesi i ngre pyetjen: “Shumë mirë, po ti a di not?!” Kur mësuesi i gramatikës jep përgjigjen: “Jo”, këtë herë bashkëbiseduesi i thotë: “Atëherë ty të paska shkuar e tërë jeta”.

Larixhānī: Në veprën me titull: “Methneuī” (Dyvargëshit) përshkruhet kështu:

Dije këtë se këtu duhet dituria e “maḥuit” (zhytjes) dhe jo e “naḥuit” (gramatikës),

Nëse di diturinë e “maḥuit” (zhytjes) hyr pa rrezik në ujë.

 

Uji i detit e bart të vdekurin në krye,

Por nëse është i gjallë si të shpëtojë nga deti?!

Mjeshtër Dīnānī: Shumë mirë, por vallë përse Meulānā ka zgjedhur pikërisht diturinë, shkencën e naḥuit (gramatikës) për ta ngulur kundrejt maḥuit (asgjësimit, mbytjes, zhytjes) që është vendi i “sukrit” (dehjes) dhe “fenāsë” (shkatërrimit, vdekjes?!) Epo sepse këtu ka një të fshehtë i nderuar Larixhānī. E thënë ndryshe përse ai i mjeri kishte zgjedhur diturinë e nahuit (gramatikës) në mesin e dhjetra diturive?! Sepse mësuesi i gramatikës vszhdimisht shikon rregullat e lakimit të emrave dhe zgjedhimit të foljeve dhe anën e dukshme, të jashtme të fjalëve. Mësuesi i gramatikës nuk merret me kuptimin e fjalës. Për këtë arsye ai që është i rëndësishëm është leximi ose mosleximi i saktë i lakimit. Për mësuesin e gramatikës ajo që ka rëndësi është kjo: “Vallë a është fjala në trajtën merfū‘ (kur fjala mbaron me zanoren zgjatëse “u”), menṣūb (kur fjala që mbaron me zanoren zgjatëse “e”), mexhrūr (kur fjala mbaron me zanoren zgjatëse “i”), mexhzūm (kur fjala mbaron me bashkëtingëlloren sukun dhe nuk lexohet), muḍāf (i cilësuar), muḍāf ilejhi (i cilësuar për të), mubtedā (kryefjala në fjalinë emërore), khaber (folje, lajm në fjalinë emërore), fā‘il (kryefjalë në fjalinë foljore), fi‘l (folje në fjalinë fojore) ose mef‘ūl (i pësuar, i vepruar: Media e Lirë)?!” Pra mësuesi i gramatikës është robi i anës së dukshme, jashtme, paraqitjes. I nderuari Meulānā ka zgjedhur pikërisht mësuesin e gramatikës këtu, duke qenë se ky i fundit nuk merret me kuptimin e fjalës si një tregues i mburrjes, por merret vetëm me anën e jashtme të fjalës.

Larixhānī: Shumë mirë mjeshtër, vepra me titull: “Methneuī” (Dyvargëshit) vijon kështu:

Përderisa ti je në këtë dehje, je larg asaj dehjeje,

Nëse ti dehesh nga kjo, je larg asaj ḳadeje.

 

E folura e jashtme është si pluhur,

Bëni për një kohë heshtjen vesh dhe vëri veshin.

Mjeshtër Dīnānī: Me fjalë të tjera nëse ai është dehur me rregullat e diturisë së gramatikës, tanimë nuk ka mbetur asgjë që mund të bëhet për të. Zbulojmë se nuk ka udhë kalimi në botën e kuptimit, shpirtërore për të.

Larixhānī: Pra ai thotë mos pipëtij, hesht plotësisht. Gjithashtu dhe koha jonë po mbushet dhe pandeh se dhe ne duhet të heshtim tanimë.

Mjeshtër Dīnānī: Po, pohoj se tanimë erdhëm në kohën e heshtjes. Ndërkohë meqë ra fjala kam dëshirë të kujtoj këtë se majaja e Meulānës është “khāmūshit” (i heshturi, heshtës). Ai e përdor majanë e “khāmūshit” (të heshturit, heshtësit) në veprën e tij me titull: “Diuānu’sh-Shemsi” (Përmbledhja e Shemsit).

Larixhānī: Fjala “khāmūshit” (i heshtur, heshtës) e këtushme duhet të jetë fjala “ṣamt” e cila shkruhet me shkronjën ‘arabe “ص” “sad” në taṣaūuf (misticizmin islām) pra heshtja, qetësia. Kjo heshtje është shumë e rëndësishme, apo jo?!

Mjeshtër Dīnānī: Po, kjo është një heshtje pikërisht në vendin e duhur. Pra ne duhet të dimë vendin e duhur ku të heshtim. E folura, fjala dhe heshtja kanë një vend dhe ne duhet të dimë vendin e tyre.

Larixhānī: Po ndjekës të nderuar. Shumë bukur mjeshtër. Ky ishte një fjalim shumë i bukur. Ne kemi dhe shumë pyetje të tjera por për fat të keq dhe koha e programit tonë mbaroi, kështu që ato do t’i lëmë në programin vijues. Në programin pasardhës do të hyjmë në çështjen e konceptit mendor. Mjeshtri ynë e kishte cilësuar si “‘ālemu’l-ḥuḍūri” (botën e heshtjes, pranisë, qetësisë) anën e epërme, sipërme të konceptit mendor. Urojmë që ndjekësit tanë të dashur të kenë mbetur të kënaqur, të cilët ne i falenderojmë. Me dëshirën dhe shpresën se do të takohemi në një tjetër program, iu themi mirëmbetshi së bashku me mjeshtrin tonë të nderuar.



Burimi : Medya Şafak